ماجرای پُرزخم یک مرمت؛ «گنبد مسجد امام دچار اعوجاج شده و مشکل بزرگی نیست»
آیدا صالحی: قصه از جایی شروع می‌شود که ۱۲ سال پیش مسئولان اصفهانی تصمیم به مرمت مسجد امام می‌گیرند. مردم اصفهان دیگر به داربست‌های کنار گنبد عادت کرده بودند تا اینکه اردیبهشت ۱۴۰۱ خبرهایی از اتمام بازسازی منتشر شد اما شکل و شمایل گنبد نشان از نوسازی بود تا مرمت. تاریخ و قدمت این اثر زیر کاشی‌های آبی رنگ و هنر اسلامی‌اش پیچ و تاب خورده بود و مانند سابق نبود.
فعالان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری دلواپس این مسجد بودند و از آینده پس از بازسازی می‌ترسیدند. عکس‌ها نشان می‌دهد از مصالح مرغوب استفاده نشده و کاشی‌ها به درستی جایگذاری نشده‌اند و حتی رنگ کاشی‌کاری‌ها تغییر کرده است. اصفهان مهد کاشی‌کاری است ، کاشی‌کاران اصفهانی در اقصی نقاط جهان مشغول به فعالیت هستند. اما اینکه چرا کار را به کاردان نسپرده‌اند خود وجود مسئله است که این معماری اسیر دست‌های فاجعه‌آفرین شده است.
مرمت سلیقه‌ای در مسجد امام
درهمین‌باره، مدتی پیش، مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود نوشته: «طرح یا طرح‌های مرمت کارشناسی شده که توسط کمیته یا شورای فنی تایید شود، اصلا وجود نداشته است.»
او که درپی استیضاح وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، در ادامه واکنش خود در اینستاگرام به اقدامات مرمتی مسجد امام توضیح داد: «طرح مطالعاتی صحیحی برای مرمت انجام نشده و در واقع سلیقه فردی یا گروهی در این امر دخیل بوده است. درخصوص اجرای طرح نیز متاسفانه نظارت مناسبی صورت نگرفته است. عدم وجود طرح جامع مرمت، طولانی شدن فرایند اجرا، تغییرات مدیریتی و نبود نگاه کارشناسانه از جمله دلایل عدم نظارت است.»
مسجد سلطانی را بدون ایراد از پیمانکار تحویل خواهیم گرفت!
آن‌طورکه از واکنش نماینده مردم اصفهان برمی‌آید، مرمت مسجد امام یا سلطانی به‌شکل اصولی انجام نشده است؛ طوری‌که ممکن است یک شاهکار معماری با مرمت غیراصولی آسیب جدی ببیند، مرمتی که بعد از سال‌ها انجام و پیگیری حالا نتیجه مطلوب نداشته است، علیرضا ایزدی، مدیر کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی اصفهان در گفت‌وگویی با صدای جامعه درباره مرمت مسجد امام می‌گوید: «مرمت گنبد مسجد امام بعد از دهه‌های پایانی سال ۸۰ شروع می‌شود که مسئله‌ای طبیعی است. در سنوات گذشته هم در سال ۱۳۴۶ مرمت‌هایی صورت گرفته است و مجبور می‌شوند پیش از انقلاب کاشی‌ها را تغییر دهند، بالاخره عمر آن کاشی‌ها تمام شده بود. اما در دهه پایانی ۱۳۸۰ تصمیم به مرمت کلی کاشی‌ها می‌گیرند و کار دوباره شروع می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: « مرمت از پایان دهه ۸۰ با ۱۶ طرح شروع می‌شود و تا الان که ۱۶ طرح به پایان رسیده بخشی از فوقانی که شامل طرح ۱۵ و ۱۶ است دچار اعوجاج شده و مشکل بزرگی نیست. اما اینکه بعضی‌ها آن را در بوق و کرنا کردند با چه هدفی بوده است که ما نمی‌دانیم. به هر حال بعد از اتمام کار که ناظران متوجه این مسئله شده‌اند، کار را تحویل نگرفته‌ایم مجدد داربست بسته شد که آن سه نقطه اعوجاج برطرف شود.»
چرا مرمت مسجد طولانی شد؟
یکی از ایرادات به طرح مرمتِ مسجد امام، طولانی شدن این پروژه است؛ خیلی‌ها این روند طولانی را به تخصیص نامناسب بودجه مربوط می‌دانند. مثلاً طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس در بخشی از واکنش اینستاگرامی خود به پروژه مرمت نوشته که: «بودجه اختصاص داده شده بایستی به صورت ملی و تخصیص کامل داشته باشد و وابسته به بودجه‌های استانی و سالانه نگردد.»
همچنین ایزدی، مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره تخصیص بودجه و طولانی شدن پروژه مرمت، با بیان اینکه این مسئله فقط متوجه مرمت مسجد امام در اصفهان نیست به صدای جامعه می‌گوید: «بسیاری از بناهای ما از گنبد سلطانیه زنجان بگیرید تا دیگران متاسفانه طول دوران مرمتی ما خیلی طولانی است زیرا اعتبارات قطره چکانی و مسئله‌ای به نام پایان سال مالی ما را محدود می‌کند. چون اعتبارات ما قطره‌چکانی هست یک پروژه مرمتی ما ۵ الی ۱۰ سال طول می کشد. مسجد امام ۱۲ سال طول کشیده است و بعد از ۱۲ سال مجدد از آنجا که شروع کردیم دچار مشکل هستیم.»
ادامه نگرانی‌ها برای حذف مسجد امام از لیست میراث جهانی یونسکو
در سال‌های گذشته برای حفظ آثار تاریخی ایران نگرانی‌های زیادی وجود داشته است، از تخریب گرفته تا حذف اثر از میراث جهانی تهدیداتی هستند که روی آثار تاریخی ایران سایه انداخته‌اند. ایزدی در ادامه بحث مرمت‌های طولانی می‌گوید: «در این مدت بحثی مطرح شد به واسطه اینکه ما در اصفهان با پدیده فرونشست مواجه هستیم، و اینکه آیا مسجد امام و میدان نقش جهان و سایر ابنیه واجد ارزش تاریخی، دچار فرونشست و خطر این‌چنینی هستند یا خیر؛ این موضوع مطرح شد و بهترین فرصت بود که ما بتوانیم مشکلات کار را برطرف کنیم.»
مسجد در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا به همراه میدان نقش جهان به عنوان آثاری از میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. اکنون باید نگران بود با توجه به این تغییرهای ناکارآمد و غیرحرفه‌ای در مرمت آیا از لیست میراث حذف خواهد شد؟
ایزدی دراین‌باره می‌گوید: «سازمان یونسکو با یک اعوجاج در مرمت اثری را حذف نمی‌کند، اگر حریم آن شکسته بود یا ریزشی بود امکان حذف وجود داشت، اما این فقط یک بحث پیج و تاب در قسمت فوقانی گنبد است و قاعدتا خود کسانی هم که در یونسکو کار می‌کنند دانش تجربی دارند و با چنین مسئله‌ای برای خارج شدن از لیست ،ورود نمی‌کنند.»
بیشتر بخوانید:
وزیری که «هفت حوض» را هفت باغچه کرد؛ مدیریت غیرمتخصص‌ها بر میراث فرهنگی
4747
