گزارش «سیپری» از پایان دوران کاهش تسلیحات هسته‌ای در جهان
بر اساس اعلام محققان یک انستیتوی مشهور بین‌المللی تحقیق‌کننده درباره ذخایر تسلیحاتی در جهان، زرادخانه‌های هسته‌ای چند کشور به‌ویژه چین در سال گذشته میلادی در ضمن تشدید تنش‌های ژئوپلتیکی رشد پیدا کرده، در حالی که قدرت‌های اتمی دیگر نیز به مدرنیزه کردن زرادخانه‌های خود ادامه دادند.
دن اسمیت، مدیر “انستیتوی بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم” (سیپری) به خبرگزاری فرانسه گفت: “ما احتمالا داریم به نقطه‌ای می‌رسیم که دیگر دوره طولانی کاستن از تعداد تسلیحات هسته‌ای در سراسر جهان پایان می‌یابد یا شاید هم همین الان به این نقطه رسیده‌ایم.”
طبق گزارش جدیدی که انستیتوی سیپری منتشر کرد، مجموع تعداد کلاهک‌های هسته‌ای در میان ۹ قدرت هسته‌ای جهان – انگلیس، چین، فرانسه، هند، اسرائیل، کره‌شمالی، پاکستان، روسیه و آمریکا – در ابتدای سال ۲۰۲۲ برابر با ۱۲۷۱۰ عدد برآورد شد که در ابتدای سال ۲۰۲۳ به ۱۲۵۱۲ عدد کاهش یافته است.
از این تعداد ۹۵۷۶ کلاهک در “انبارهای نظامی مخصوص استفاده بالقوه” بودند که ۸۶ مورد بیشتر از رقم مربوط به یک سال قبل از آن بود.
انستیتوی سیپری در برآورد خود بین کل موجودی کشورها از این سلاح و موجودی تسلیحات آنها در انبارهای مخصوص استفاده بالقوه، تمایز قائل می‌شود؛ موجودی کل شامل تسلیحات قدیمی‌تری می‌شود که قرار است برچیده شوند.
اسمیت اظهار کرد: “ذخایر کلاهک‌های هسته‌ای قابل استفاده شروع به افزایش کرده‌اند اما هنوز خیلی با رکورد بیش از ۷۰۰۰۰ کلاهکی که در دهه ۱۹۸۰ مشاهده شد، فاصله دارند.”
طبق اعلام این موسسه، بیشترین میزان افزایش تعداد کلاهک‌های قابل استفاده در کشور چین که از ۳۵۰ به ۴۱۰ مورد رسید، ثبت شده است. افزایش کلاهک‌ها در هند، پاکستان و کره شمالی نیز رخ داده و کمترین میزان افزایش مربوط به روسیه بوده است که از ۴۴۷۷ مورد به ۴۴۸۹ مورد رسید.
بقیه قدرت‌های هسته‌ای نیز بزرگی زرادخانه خود را تغییر نداده و حفظ کرده‌اند. طبق این گزارش، روسیه و آمریکا در کنار یکدیگر تقریبا ۹۰ درصد کل تسلیحات هسته‌ای دنیا را در اختیار دارند.
اسمیت گفت: “در دورنمای کلی ما مدت ۳۰ سال شاهد روند کاهش یافتن کلاهک‌های هسته‌ای بودیم و می‌بینیم که این فرآیند حالا دارد به پایان می‌رسد.”
محققان انستیتوی سیپری همچنین متذکر شدند بعد از حمله روسیه به اوکراین، تلاش‌های دیپلماتیک برای خلع و کنترل تسلیحات هسته‌ای دچار پسرفت شدند. به عنوان مثال، بعد از وقوع این حمله آمریکا “گفتگو بر سر ثبات راهبردی دوجانبه” با روسیه را معلق کرد. همچنین ماه فوریه مسکو اعلام کرد، شرکت در معاهده کنترل تسلیحات هسته‌ای مشهور به “استارت جدید” با آمریکا را معلق می‌کند.
انستیتوی سیپری در بیانیه خود متذکر شد، “این آخرین معاهده کنترل تسلیحات هسته‌ای بود که تسلیحات هسته‌ای استراتژیک روسیه و آمریکا را محدود می‌ساخت.”
اسمیت بیان کرد، جنگ اوکراین با توجه به طولانی‌تر کردن پروسه تولید کلاهک‌های جدید نمی‌تواند افزایش ذخایر این کلاهک‌ها را توضیح دهد و بخش عمده کلاهک‌های جدید مربوط به طرف‌هایی بوده‌اند که تحت تاثیرات مستقیم این جنگ قرار نگرفتند.
طبق این گزارش، چین سرمایه‌گذاری سنگینی در تمامی بخش‌های ارتش خود همزمان با رشد اقتصاد و نفوذش داشته است. اسمیت بیان کرد: “ما شاهدیم که چین در حال ظهور به عنوان یک قدرت جهانی بوده و این واقعیت زمان ماست.”
طبق گزارش سیپری از مجموع ۱۲۵۱۲ کلاهک موجود در جهان که شامل کلاهک‌های از رده خارج شده و در انتظار نابودی هم هست، ۳۸۴۴ کلاهک روی موشک‌ها و بمب‌های مستقر در جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌ها سوار هستند.
از این رقم، حدود ۲۰۰۰ مورد که تقریبا همگی به روسیه و آمریکا تعلق دارند، در وضعیت آمادگی عملیاتی هستند، به این معنی که روی موشک‌ها نصب بوده یا در پایگاه‌های هوایی میزبان بمب‌افکن‌های هسته‌ای نگهداری می‌شوند.
طبق اعلام سیپری، همچنان ارزیابی دقیق‌تر چشم‌انداز کلی تسلیحات هسته‌ای در جهان با توجه به اینکه برخی کشورها نظیر روسیه، آمریکا و انگلیس سطح شفافیتشان در این زمینه را از زمان حمله روسیه به اوکراین کم کرده‌اند، دشوار است.
برآورد شده چین در رده سومین قدرت هسته‌ای بزرگ جهان است و تعداد کلاهک‌هایش در ژانویه ۲۰۲۲، ۳۵۰ تخمین زده شد اما این تخمین در ژانویه ۲۰۲۳ به رقم ۴۱۰ رسید. انستیتوی سیپری پیشنهاد تداوم افزایش زرادخانه هسته‌ای چین را داشته اما معتقد است که به سطح زرادخانه‌های هسته‌ای آمریکا و روسیه نمی‌رسد.
این گزارش می‌افزاید که چین هرگز اندازه زرادخانه هسته‌ای خود را اعلام نکرده و برای بسیاری از ارزیابی‌های خود به داده‌های وزارت دفاع آمریکا متکی بوده است. در سال ۲۰۲۱، تصاویر ماهواره ای تجاری نشان دادند، چین ساخت صدها سیلوی جدید استقرار موشک را در شمال خاک خود آغاز کرده است.
هانس ام. کریستنسن، یکی از کارشناسان ارشد برنامه تسلیحات کشتار جمعی در موسسه سیپری گفت: “چین گسترش قابل توجه زرادخانه هسته‌ای خود را آغاز کرده است. این روند با هدف اعلام شده چین مبنی بر داشتن حداقل سلاح‌های هسته ای مورد نیاز برای حفظ امنیت ملی، به طور فزاینده‌ای مغایر است.”
طبق گزارش سیپری، هم‌اکنون فرانسه (با داشتن ۲۹۰ کلاهک) و انگلیس (با داشتن ۲۲۵ کلاهک) بزرگترین قدرت‌های هسته‌ای بعدی جهان هستند و انتظار می‌رود زرادخانه عملیاتی انگلیس پس از بیانیه دو سال پیش این کشور برای افزایش سقف تعداد کلاهک‌هایش از ۲۲۵ به ۲۶۰ مورد افزایش یابد.
برآورد شده از ۲۲۵ کلاهک انگلیس، ۱۲۰ کلاهک در وضعیت آماده برای شلیک با موشک‌های بالستیک Trident II D۵ که مخصوص زیردریایی است، بوده و حدود ۴۰ کلاهک بر روی زیردریایی‌های حامل موشک‌های بالستیک که در حال گشت‌زنی همیشگی هستند، مستقرند.
با این حال، دولت انگلیس گفته در بحبوحه افزایش تنش‌های جهانی، دیگر ارقام تسلیحات هسته‌ای، کلاهک‌های مستقر شده یا موشک‌های مستقر شده خود را به‌طور علنی فاش نخواهد کرد. این سیاست جدید انگلیس نشانه‌ای از فروپاشی همکاری در عرصه جهانی در مورد آینده تسلیحات هسته‌ای است.
دن اسمیت، مدیر ارشد سیپری می‌گوید: “ما در حال رفتن به سمت به یکی از خطرناک‌ترین دوره‌های تاریخ بشری هستیم. ضروری است که دولت‌های جهان راه‌هایی برای همکاری در راستای کاهش تنش‌های ژئوپلتیکی، کند کردن مسابقات تسلیحاتی و مقابله با پیامدهای رو به وخامت تخریب محیط‌زیست و افزایش گرسنگی در جهان بیابند.”
منبع: ایسنا
