۳ برنامه محیط زیست برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها و پستانداران خلیج فارس

مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست از اجرای سه برنامه برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها و پستانداران خلیج فارس از جمله دلفین گوژپشت خبر داد.
  امروز روز ملی خلیج فارس است. ۱۰ اردیبهشت سال ۱۳۸۴ بود که همزمان با سالروز آزادسازی جزیره هرمز و اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز و خلیج فارس و برای پاسداری از میراث فرهنگی و هنری خلیج فارس این روز به نام روز ملی «خلیج فارس» نامگذاری شد.
محمد طالبی‌متین در گفت وگو با ایسنا با اشاره به تاریخچه پیدایش خلیج فارس توضیح داد: خلیج فارس به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده است، به‌طوری‌که آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می‌شناسند. در رابطه با پیدایش خلیج فارس زمین‌شناسان معتقدند که در حدود ۵۰۰ هزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شده و به مرور زمان به صورت فعلی درآمده است.
وی افزود: درحالی خلیج فارس از چنین اهمیتی برخوردار است که محیط زیست دریایی خلیج فارس به علت شرایط اکولوژیک خاص و بهره‌گیری‌هایی که از این محیط و منابع آن می‌شوند به‌طور گسترده در معرض مخاطراتی قرار گرفته است. با وجود متنوع‌ترین رویشگاه‌های گرمسیری، گونه‌های مختلف جانداران آبزی و … دارای شرایط بسیار ویژه‌ای است که محیط زیست آن را تبدیل به محیطی بسیار خاص و شکننده کرده است.
تنوع زیستی خلیج فارس
طالبی‌متین با اشاره به تنوع زیستی خلیج فارس اظهار کرد: به لحاظ تنوع زیستی، خلیج فارس دارای اکوسیستمی منحصر به‌فردی در میان حوزه‌های آبی جهان از نظر وجود زیستگاه‌های حساس و ارزشمند ساحلی-دریایی از قبیل مصب‌ها، خورها، خلیج‌ها، سواحل شنی، گلی ماسه‌ای، بسترهای جلبکی، علف‌های دریایی، آبسنگ‌های مرجانی و جنگل‌های حرا با ارائه خدمات بیشمار اکوسیستمی به جوامع منطقه و جامعه جهانی است.
خلیج فارس و آلودگی‌هایش
وی با اشاره به وجود آلودگی‌های محیط زیستی در خلیج فارس گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر عوامل مختلفی مانند افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی، گسترش صنعت و استفاده نادرست از منابع طبیعی باعث بروز آلودگی محیط زیستی در این منطقه شده است. در پیدایش چنین شرایطی دو گروه عوامل طبیعی و انسانی نقش دارند و درهم‌آمیختگی این شرایط باعث شکنندگی بیشتر محیط زیست این دریا شده است البته نقش عامل انسانی در به وجود آوردن این شرایط پررنگ‌تر و قوی‌تر از عامل طبیعی است.
مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست درباره عوامل انسانی و طبیعی اثرگذار بر خلیج فارس که محیط زیست آن را تحت الشعاع قرار می‌دهند، توضیح داد: از جمله این موارد می‌توان از ورود پساب‌های شهری و صنعتی، تخلیه نمک و املاح حاصل از شیرین کردن آب دریا، تخلیه آب توازن کشتی‌ها، حوادث ناشی از برخورد، غرق شدن و تخلیه مواد آلاینده نفتی توسط کشتی‌ها، وقوع آلودگی ناشی از فرسودگی خطوط لوله و سکوهای دریایی، ورود آب گرم حاصل از خنک کردن تاسیسات صنعتی، وقوع جنگ در منطقه و تبخیر بیش از میزان تغذیه، شوری بیش از میانگین معمول همچنین خصوصیت بسته بودن و تبادل اندک و ناچیز با اقیانوس هند از طریق تنگه هرمز و دریای عمان، تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های شیلاتی غیراصولی نام برد.
سازمان حفاظت محیط زیست چه کرده است؟
طالبی‌متین درباره اقدامات انجام شده یا در حال اجرای دفتر حفاظت از زیست بوم‌ها و سواحل دریایی در جهت مدیریت این زیستگاه‌ها و گونه‌های ارزشمند تصریح کرد: مطالعات پایش تغییرات زیستی دریایی با استفاده از مهندسی اکولوژیک در سازه‌های ساحلی و دریایی از اقدامات این دفتر حفاظتی است که این امر در راستای بهینه کردن ساختارهایی مانند موج شکن‌ها و ماریناها (محوطه‌های بندری) که در سواحل ساخته می‌شوند همچنین افزایش تنوع زیستی ساکن در این مناطق است.
به گفته وی در این پروژه، بررسی تغییرات تنوع زیستی در سازه‌های ساحلی و دریایی در طول ۱۱ ماه گذشته نشان داد که تغییر ساختاری ایجاد شده در سازه‌های مورد نظر در افزایش تنوع زیستی تاثیر گذار بوده و استفاده از مهندسی اکولوژیک در سازه‌های دریایی می‌تواند به عنوان یکی از ملزومات توسعه پایدار در طرح‌های توسعه مدنظر قرار گیرد.
مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به طرح دیگری که در راستای اجرای سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری است، اظهار کرد: این طرح نیز همسو با احکام برنامه ششم توسعه از سوی معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌ها انجام شد و مطالعه و اولویت‌ قرار دادن استقرار تأسیسات نمک‌زدایی از آب دریا در خط ساحلی خلیج‌فارس در استان بوشهر بود. نتایج حاصل از این مطالعه در مکان‌یابی مناطق مستعد برای استقرار این تاسیسات به منظور تامین آب شرب و صنعت با کمترین آثار و مخاطرات محیط زیستی بر زیست بوم‌های ساحلی و دریایی این استان کاربرد دارد. در سال‌های گذشته، این مطالعات برای استان هرمزگان نیز صورت گرفت و برای استان‌های خوزستان و سیستان نیز در مراحل انجام است.
انجام طرح پایش ساحلی و فراساحلی خلیج فارس و دریای عمان
طالبی‌متین درباره طرح پایش ساحلی و فراساحلی خلیج فارس و دریای عمان که با مشارکت پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به عنوان مجری انجام شده است، توضیح داد: در این طرح صندوق ملی محیط زیست به عنوان کارفرما و معاونت محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ناظر بوده است.
وی با اشاره اینکه نتایج این طرح که در اسفندماه سال گذشته منتشر شد، گفت: مهم‌ترین پایش انجام شده طی سال‌های اخیر پس از اجلاس سال ۲۰۰۶ سازمان راپمی است. از این پایش ۲۵ جلد گزارش معتبر در زمینه‌های مختلف علوم اقیانوس شناسی از قبیل تعیین وسعت منطقه کم اکسیژن در خلیج فارس، رصد منطقه کم اکسیژن در دریای عمان، سنجش آلاینده‌های مواد مغذی، مواد نفتی، سموم و غیره در آب و رسوب، ثبت داده‌های هواشناسی و داده‌های فیزیکی و شیمیایی در لایه‌های مختلف آب از سطح تا نزدیک بستر دما، شوری، چگالی، غلظت اکسیژن محلول، غلظت کلروفیل a و کدورت آب، ارزیابی میزان اسیدی شدن محیط های دریایی، رصد پستانداران دریایی، ارزیابی گیاهان و جانوارن شناورزی و کف‌زی دریایی و صحت سنجی داده‌های ماهواره ای تهیه شد و تصویر صحیح و روزآمدی از وضعیت محیط زیستی دریایی خلیج فارس و دریای عمان به عنوان مستندات علمی و استاندارد برای حفاظت آگاهانه، هدفمند و موثرتر از این اکوسیستم‌های آبی ارزشمند به‌دست آمد. 
اما و اگرهای پایش پستانداران دریایی
مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست درباره پایش مستمر پستانداران دریایی و لاک‌پشت‌های دریایی که در استان‌های ساحلی جنوبی انجام شده است، اظهار کرد: دبیرخانه ملی لاک‌پشت‌های دریایی ایران هدایت این اقدام اخیر را با نظارت این معاونت برعهده دارد.
به گفته وی برنامه اقدام ملی حفاظت از دلفین گوژپشت نیز تدوین و به استان‌های ساحلی جنوبی جهت اجرا ابلاغ شده است و در سال جاری تاسیس دبیرخانه ملی پستانداران دریایی خلیج فارس و دریای عمان نیز در دست اقدام خواهد بود.
پایش، احیا و بازسازی آبسنگ‌های مرجانی
طالبی‌متین در پایان با اشاره به پایش، احیا و بازسازی آبسنگ‌های مرجانی کشور توسط کارشناسان این معاونت گفت: این اقدام به‌ویژه درجزایر خارگ و خارگو، خلیج نای‌بند و خلیج چابهار انجام شده است و به‌طور پیوسته تغییرات این اکوسیستم‌های ارزشمند ناشی از تاثیر تغییرات اقلیمی و آلودگی‌ها را رصد همچنین برنامه‌های احیا و بازسازی را اجرا می‌کنند.

منبع: ایسنا