مسیر چین از ایران جدا شد؟

ابوالفضل خدائی: روز گذشته جمعه هجدهم آذرماه عربستان سعودی و چین در بیانیه مشترکی به بیان دغدغه های خود در خصوص مسائل منطقه پرداختند که مواضع مربوط به ایران با جنجال های زیادی همراه بود. در بیانیه مشترک دو طرف چینی و سعودی بدون اشاره به کارشکنی‌های غرب در زمینه احیای مذاکرات هسته‌ای، بر لزوم تقویت همکاری‌های مشترک پکن و ریاض برای تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تأکید شد.

دو طرف همچنین از ایران خواستند با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند و به معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پایبند باشد. آنها در بخش دیگری از بیانیه خود بر اهمیت احترام ایران به اصول حسن همجواری و عدم دخالت این کشور در امور داخلی کشورها تاکید کردند.

مساله ای که با واکنش ایران نیز روبرو شد. محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رییس‌ جمهور در این راستا گفت: همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد.

این تحولات در حالی رخ می دهد که به باور کارشناسان و ناظران موضع گیری چین نشان دهنده همراهی این کشور با دیپلماسی جهانی علیه ایران است. حمید ابوطالبی مشاور سیاسی رییس جمهور سابق در توئیتی به این مساله اشاره کرد و طی انتقادی به «سردرگمی استراتژیک در سیاست خارجی»، و «ناکارآمدی دیپلماتیک» در استراتژیک خواندنِ «روابط ایران و چین» از سوی تهران اشاره کرد.

بیشتر بخوانید:

بیانیه چین و عربستان علیه ایران!

چین هم به دیپلماسی جهانی علیه ایران پیوست

حتی مساله عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نیز تحت الشعاع این اتفاق قرار گرفت و بار دیگر این موضوع را یادآوری کرد که الحاق به این سازمان و یا روی ریل قرار گرفتن همکاری های دوجانبه تهران و پکن در غیاب داشتن یک روابط متوازن با غرب امری دشوار و یا حتی غیرممکن است.

روزنامه سات چاینا مورنیگ پست در تحلیلی به نقل از برخی کارشناسان در خصوص این تحولات نوشت: موضع چین در مورد برنامه هسته ای ایران استفاده صلح آمیز آن به عنوان منابع انرژی بوده و با اشاعه هسته ای مخالف است. اطمینان از استفاده صلح آمیز از برنامه هسته ای ایران یک اجماع بین المللی است و به اشاره به این مساله در بیانیه مشترک نمی توان ایرادی وارد کرد.

اما یک کارشناس دیگر در این راستا اظهار داشت که تمرکز چین بر توسعه روابط با شرکای آمریکایی مانند عربستان سعودی به ضرر ایران خواهد بود. چین تاکنون در توسعه روابط با همه طرف‌ها در سراسر منطقه پرشکاف خاورمیانه، از جمله عربستان سعودی، اسرائیل و ایران کاملاً موفق بوده است. وی اظهار داشت: در حالی که ایران همچنان برای چین مهم بوده و برای رقابت با ایالات متحده به آن نیاز دارد تلاش ها و منابع خود را به طور فزاینده ای بر روابط خود با عربستان سعودی، امارات متحده عربی، هر دو متحد مهم ایالات متحده و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس متمرکز می کند.

به گفته این کارشناس عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس مدت هاست که نگران برنامه هسته ای و فناوری های موشکی ایران هستند. ریاض سال‌هاست که برای مقابله با ایران، دفاع خود را تقویت می‌کند و اطلاعات آمریکا می‌گوید چین به این کشور برای توسعه موشک‌های بالستیک کمک می‌کند.

ماجرا به بیانیه مشترک ریاض و پکن منتهی نمی شود چرا که بعد از انتشار آن، رئیس‌جمهور چین در جلسه مشترک با سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس زیر بیانیه‌ای را امضا کرد که در آن از ایران انتقاد شده است. دو طرف تاکید کردند که روابط کشورهای عرب خلیج فارس و ایران باید بر اساس پیروی از اصول حسن همجواری و عدم مداخله، احترام به استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها و حل و فصل مناقشه‌ها با ابزارهای مسالمت آمیز، بر اساس منشور ملل متحد و قوانین بین‌المللی و عدم استفاده از زور یا تهدید به آن و حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی باشد.

رهبران بر اهمیت گفت‌وگوی جامع کشورهای منطقه برای حل مساله هسته‌ای، فعالیت‌های (ثبات زدای ایران!) و حمایت ایران از گروه‌های تروریستی و فرقه‌گرا و سازمان‌های مسلح غیرقانونی، جلوگیری از اشاعه موشک‌های بالستیک و پهپادها، تضمین امنیت دریانوردی بین‌المللی و تاسیسات نفتی و رعایت قطعنامه‌های شورای امنیت و حقوق بین‌الملل، تاکید کردند.

مشخص نیست روابط تهران و پکن پس از این تحولات به کدام سمت و سو خواهد رفت. طبق اخبار منتشر شده و به گفته وزارت بازرگانی چین، معاون نخست‌وزیر این کشور قرار است طی روزهای آتی به ایران سفر کند.

سند جامع همکاری های ایران و چین و همکاری های مختلف دو کشور در شرایط کنونی بین المللی از جمله موضوعات مهم در راستای مقابله با تحریم های آمریکا بوده است. دی ماه سال گذشته چین به طور رسمی از اجرای قراداد ۲۵ ساله خبر داد اما چگونگی آن به دلیل مسائل محرمانه و احتمال مانع تراشی آمریکا در این مسیر عنوان نشده است. از سوی دیگر هنوز مسائلی در این باره مطرح می شود که این سند به شکل مطلوبی وارد فاز اجرایی و عملیاتی نشده و نبود برنامه ریزی بلندمدت، عملیاتی و عملگرایانه مانع تحقق آن شده است.

311311