طراحی صحنه و لباس یک کار تزئینی نیست
پریشاد مستوفی فر، استاد دانشگاه و کارشناس طراح صحنه و لباس، درمورد جایگاه و اهمیت طراحی صحنه و لباس در عرصه هنرهای نمایشی کشور بیان کرد: بهترین حالت این است که از زمان نوشتن نمایشنامه و فیلمنامه باید مشورت هایی در زمینه طراحی لباس و صحنه صورت بگیرد و افراد انتخاب شده در این زمینه وارد گروه شوند که بتوانند آن جهان و فضاسازی را در راستای متن تصویرسازی کنند. اما معمولاً آن ها دیر وارد گروه می شوند و این باعث عقب ماندن طراحی صحنه از داستان های دیگر می شود، در حالی که طراح صحنه باید در زمان اتودها شرکت کند و با جهان کارگردان آشنا شود تا هر دوی آن ها بتوانند جهان موردنظر خود را خلق کنند.
مستوفی فر گفت: فقدان طراحی صحنه و لباس در عرصه نمایش کاملاً احساس می شود و اگر به نمونه های خارجی نگاه کنیم، می بینیم آن ها غنا دارند و دلیلش هم این است که طراح صحنه را به عنوان هنرمند می پذیرند، در حالی که وقتی به عنوان مسئله جانبی درنظر گرفته شود، مسلماً نمی تواند بار دراماتیک را ایفا کند. مثلاً اگر به کارهای رابرت ویلسون نگاه کنید، می بینید برای یک صندلی، زمان می گذرد و طراحی ها متناسب با شخصیت است یا نمایشگاهی از صندلی های طراحی شده اش برگزار می کند. بنابراین، زمان نگذاشتن باعث فقدان هنر طراحی صحنه می شود و درواقع، خودش را نشان می دهد.
به گفته این طراح صحنه و لباس، طراحی صحنه یک چیز اضافه و تزئینی نیست و هر کدام از آن ها معنا دارند و در زبان بدن بازیگران تأثیر می گذارند.
این استاد دانشگاه گفت: به نظر بنده به عنوان طراح صحنه، کارگردان و چالشی که می توان با او ایجاد کرد این است که کار به صورت دستوری نباشد که فقط یک صندلی یا میز بخواهیم و اجازه پیدا کنیم که آن جهان موردنظر ساخته شود. زیرا زمانی که جهان موردنظر را خلق می کنیم، می تواند برای ما یک اتفاق زیبا باشد که به عنوان هنرمند، احساس رضایت داشته باشیم و در واقع، چالش برانگیز بودن کار مهم است.
او افزود: سینمای اکسپرسیونیست برای هر طراحی، عجیب و غریب و در عین حال، جذاب است و همین باعث می شود که خلاقیت بیشتر باشد و همه چیز حتی مرسوم شدن یک تم رنگی در کار بر اساس فکر انجام شود و فرآیند طراحی داشته باشد. یعنی همه چیز به صورت آنی خلق نمی شود و زمانی که به طراح داده می شود بسیار تأثیرگذار است.
مستوفی فر گفت: طراح صحنه باید یک زبان بصری دیگر را بداند و در واقع، باید به یک زبان جدیدی برسد. از اینرو، وقتی که نتوان زبان مشترکی با کارگردان یا تهیه کننده پیدا کرد، طراح صحنه دلزده می شود و بدنبال آن، طراح هم کارهای کمی را قبول می کند و یا فکر می کند اگر وارد کارهای پژوهشی شود شاید جذابیت و چالش در این راستا بیشتر باشد و در نتیجه، از کارهای عملی دورتر می شود.
این استاد دانشگاه، درمورد تأثیر مسائل مالی روی انتخاب طراح صحنه ادامه داد: واقعیت این است که اغلب، بودجه ای برای طراحی صحنه درنظر گرفته نمی شود و یا به حدی کم است که اصلاً نمی توان با آن کاری کرد و در حقیقت، جهانی که طراح صحنه روی کاغذ برای خودش خلق می کند در نهایت، مینیاتور آن به وجود می آید و طراح هم فکر می کند که این کار خودش نیست. زیرا از ایده و طراحی اولیه خود دور می شود و همه این ها وابسته به هزینه ای هستند که درنظر گرفته نمی شود.
او با اشاره به استفاده از علوم و فناوری های روز در طراحی صحنه افزود: تئاتر الان بر پایه نور است و در صحنه های امروز شاهد این موضوع هستیم. یعنی با تصویرسازی، صحنه ای ثابت وجود دارد که فضاهای مختلف را در همان صحنه به وجود می آورند و تکنولوژی محور بودن این هنر هم، نیاز به هزینه دارد و به همین دلیل، در اشل کوچکی در ایران کار شده است. مثلاً در سالن های نمایش کشور، جای دپوی دکور به حدی کوچک است که پس از سی روز اجرا با مشکلاتی روبرو می شود. زیرا همزمان سه نمایش در روز اجرا می شود و پتانسیل برای این منظور وجود ندارد و سالن ها هم باعث می شوند که برخی از طراح ها از کار کردن در این حوزه دورتر شوند.
