دستاوردهای آستانه

سفر روزهای چهارشنبه و پنجشنبه گذشته (۲۰ و ۲۱ مهر) آیت الله سید ابراهیم رئیسی به آستانه پایتخت قزاقستان در سی امین سالگرد تاسیس سیکا برای شرکت در ششمین اجلاس سران آن در کنار ۱۰ رهبر دیگر آسیایی به دعوت همتای قزاق او بود تا خط بطلانی بر سیاست های غرب برای بی ثبات نشان دادن ایران باشد.

درششمین اجلاس سیکا که ۲۸کشور ازجمله جمهوری اسلامی ایران، روسیه، ترکیه، پاکستان، قطر، عراق، ازبکستان،قرقیزستان،جمهوری آذربایجان ،فلسطین و تاجیکستان در عالی‌ترین سطح (در سطح سران کشورها) به همراه معاونان روسای جمهوری چین و ویتنام و شش وزیر آسیایی شرکت کردند، طبق بیانیه پایانی آن مقرر شد این سازمان منطقه ای به یک سازمان بین المللی تمام عیار تبدیل شود.

در این سازمان همچنین ۹ کشور از جمله، آمریکا، اوکراین، مالزی، اندونزی، ژاپن و ۵ سازمان منطقه ای و بین المللی از جمله سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری در اروپا، اتحادیه عرب به عنوان عضو ناظر وجود دارند.

به همین دلیل رئیس جمهوری ایران نیز همچون دیگر سخنرانان این نشست در جریان سخنرانی خود در تالار استقلال قزاقستان ابراز امیدواری کرد که کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا به یک سازمان بین المللی تمام عیار برای ترویج میانجیگری و ایجاد صلح، تبدیل شود.

وی با اعلام اینکه همگرایی و امنیت در آسیا با منافع کشورهای سلطه طلب سازگار نیست، با ابراز امیدواری از اینکه با تبدیل سیکا به یک سازمان منطقه‌ای، روند بالندگی این ساختار ارزشمند همکاری برای کسب جایگاه موثر در سطح منطقه‌ای و بین المللی تداوم یابد، تصریح کرد: “در بازنگری جدی قدرت، رویکردهای سلطه طلب مطرودند و صدا و نقش کشورهای مستقل بیشتر شنیده و مشاهده می‌شود. “

در اهمیت راهبردی سیکا و تبدیل آن به یک سازمان بین المللی در عرضه جهانی همین بس که کشورهای عضو آن ۹۰ درصد مساحت قاره آسیا را در برمی گیرند و میزبان تقریبا نیمی از جمعیت جهان هستند. تعداد اعضای این سازمان روز پنجشنبه با عضویت کویت به ۲۸ عضو رسید.

آنچه برای جمهوری اسلامی ایران در این مقطع حساس و وضعیت منطقه ای مهم است، حضور آیت الله رئیسی در جمع رهبران آسیایی و استقبال آنها از وی بود، تا مقدمه‌ای برای گفت وگوی بیش از پیش با آنها در مورد حل و فصل مشکلات آسیا و یافتن راهی مؤثر برای ترویج ابتکارات برای تعامل و اعتمادسازی در سطوح بالا باشد.

اگرچه برخی تحلیلگران پیش از برگزاری اجلاس سیکا در آستانه پیش بینی می‌کردند غربی‌ها بتوانند با ملتهب جلوه دادن جو سیاسی در ایران، با این اقدام غوغاسالارانه به اهداف خود برای منزوی نشان دادن ایران به ویژه بعد از به شکست کشاندن بحث های برجامی برسند، اما جهان شاهد بود نه رئیس جمهوری ایران و نه رهبران کشورهای مهم شرکت کننده در این اجلاس توجهی به این جنجال آفرینی غربی‌ها نکرده و دیدارهای بسیار مهمی را نیز با آیت الله رئیسی برگزار کردند.

اهمیت نمادین این سفر، در آن‌جا است که مدتی است جهان شاهد تقویت تروریسم درآسیا توسط غربی ها و تقابل و جبهه‌بندی در صحنه بین‌المللی، شکست سیاست های غرب در اوکراین و احیای دوباره قدرت آسیا و شکل گیری نوعی همگرایی میان کشورهای مهم آسیایی است که برگزاری اجلاس آستانه نمونه‌ای از این همگرایی به حساب می‌آید، تا جایی که برنامه اقدام سیکا برای اجرای قطعنامه ضد تروریستی سازمان ملل متحد از جمله ۵ سند به تصویب رسیده در نشست روز پنجشنبه سران کشورهای این سازمان بود.

در همین راستا بود که آیت الله رئیسی نیز در سخنرانی خود ضمن تصریح بر اینکه کشورهای تروریست‌پرور، نباید قواعد مبارزه با تروریست را تعریف کنند، با اشاره به شکست تروریست‌های تکفیری در سوریه، انتقال هدفمند آنها به سمت شرق را مخل امنیت مناطق مختلف دانست و بر اهمیت مقابله با آنها تاکید کرد.

به همین دلیل، کارشناسان سیاسی و امنیتی برگزاری ششمین اجلاس سران سیکا را برای آسیا بسیار مهم ارزیابی می کنند، چون از یک سو، آمریکا فرماندهی یک اردوگاه متشکل از کشورهای غربی و برخی سران کشورهای مرتجع عربی و صهیونیستی را بر عهده دارد و در سمت شرق، جبهه‌ای با محوریت روسیه و چین و جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته است که تقابل اقتصادی میان طرفین نیز یکی از وجوه جبهه بندی جدید است و البته قطعاً این تقابل در زیرپوست وقایع اقتصادی، در حوزه‌های سیاسی و نظامی نیز در حال پیشروی است.

این در حالی است که چین، روسیه و نیز کشورهای آسیای مرکزی از حوزه فرهنگ و تمدنی ایران، متحد سنتی و قدیمی جمهوری اسلامی ایران هستند و در دوره تحریم‌های ناعادلانه آمریکا علیه ایران، برخلاف اروپایی‌ها در کنار ملت ایران ایستادند.

در واقع باید گفت که شرکت رئیس جمهوری اسلامی ایران در اجلاس سیکا همچنان در راستای راهبرد نگاه به شرق از سوی تهران است به گونه‌ای که آیت الله رئیسی نیز در دیدارهای متعدد مهم خود در این سفر بر آن صحه گذاشت.

یعنی این سفر تلویحاً این پیام را به جهان مخابره کرد که دوران خوش‌بینی یا “صبر و انتظار” در قبال کارشکنی های غرب به پایان رسیده است و استراتژی بازگشت به ظرفیت همکاری و شراکت با متحدان سنتی (یا همان راهبرد نگاه به شرق) در کنار مناسبات با سایر کشورهای جهان همچنان از سوی ایران در دستور کار قرار دارد .

به اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان، برگزاری این نشست در آستانه در آسیای مرکزی در مجاورت شرق اروپا، محل آشوب آفرینی غرب در اوکراین نیز اهمیت خاص خود را می یابد و در واقع پیام امنیتی روشنی برای غرب است که بداند گسترش این ناامنی به سمت شرق جهان یا آسیا می تواند با پاسخ هماهنگ کشورهای آسیایی همراه شود.

همچنین گروهی دیگر از صاحب نظران، حضور آیت الله رئیسی در آستانه را به لحاظ اقتصادی نیز حائز اهمیت ارزیابی می کنند، چون وی علاوه بر حضور و سخنرانی در جمع سران کشورهای عضو سیکا در دیدارهای جداگانه ای که با رهبران شرکت کننده در آن داشت با آنها در خصوص مسائل مورد علاقه دو جانبه اقتصادی، منطقه‌ای و بین المللی نیز تبادل نظر کرد.

رئیس جمهوری اسلامی ایران بعد از بازگشت به تهران تاکید کرد، آنچه در دیدارش با مسوولان قزاقستان بر آن تاکید شد، توسعه روابط اقتصادی و تجاری بود و در این راستا و در گام اول قرار شد رقم تجارت دو کشور به ۳‌میلیارد دلار برسد که این هدف اقتضا می‌کندتامسوولان و فعالان اقتصادی کشور برای تحقق این مهم تلاش خود را مضاعف کنند.»

رئیس‌جمهوری همچنین در ادامه موضوع از سرگیری سوآپ نفتی را از دیگر توافقات صورت گرفته میان ایران و قزاقستان در این سفر اعلام کرد، به همین دلیل کارشناسان معتقدند که سیکا با ساختار دموکراتیک و منحصر به فرد خود می‌تواند با تامین امنیت بستر جذب سرمایه گذاری و گسترش زیرساخت های تجاری را فراهم کند.

بنابراین، این سازمان می تواند از نظر چارچوب همکاری اقتصادی مرحله یافتن تعاملات سودمند متقابل در زمینه‌هایی مانند معاملات انرژی، تولید و توزیع نیروی برق آبی، مشاوره تجاری و سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشورهای یکدیگر را تسهیل کند.

به عبارت دیگر باید گفت که حضور فعال ایران در تشکل های منطقه ای و جهانی نظیر سیکا و شانگهای  می تواند از این طریق وارد عرصه و دور جدیدی از فعالیت‌های گسترده اقتصادی با همسایگان شود و راه‌های جدیدی برای تجارت خود بیابد، چرا که حلقه اتصال برنامه‌های اقتصاد داخلی با واقعیت‌های اقتصادی جهان همین همکاری‌های اقتصادی است.

از سوی دیگر از آنجایی که آسیا با چالش‌های متعددی مواجه است و همچنین تصویر متنوعی را ارائه می‌دهد، پس همکاری اقتصادی دو جانبه و منطقه‌ای نزدیک تر بین اعضای سیکا می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور قدرتمند برای توسعه مردم منطقه و همچنین برای حل مشکلات دشوار به جا مانده از تاریخ عمل کند.

در واقع شرکت جمهوری اسلامی ایران در این نشست‌ها بیانگر استمرار روند عادی برنامه‌های دیپلماتیک و حتی فرهنگی تهران است و البته نشانگر این است که هر تلاشی برای انزوای سیاسی و دیپلماتیک ایران در شرایط کنونی با شکست مواجه می‌شود، چرا که ایران یکی از کشورهای مؤثر و مهم منطقه و جهان است.

یعنی در بحبوحه تلاش‌های سیاسی و رسانه‌ای غرب برای بالا نگه داشتن سطح تنش‌ها در منطقه، شرکت رئیس جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس مهم آسیایی و منطقه‌ای، هم نشانه شکست تلاش‌ها برای ایران هراسی و انزوای آن و هم تأییدکننده نقش تعیین کننده ایران در تأمین ثبات و امنیت منطقه و جهان است.

طرح برگزاری نشست سران تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (سیکا) در اکتبر ۱۹۹۲ میلادی در چهل و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سوی “نورسلطان نظربایف” رئیس جمهوری وقت قزاقستان به منظور ارتقای روابط دو جانبه و همکاری میان کشورهای آسیایی با هدف ایجاد ثبات و برقراری امنیت در منطقه مطرح و این سازمان در سال ۱۹۹۶ به طور رسمی مطرح و تائید شد.

نشست سران سیکا هر ۴ سال یک بار و اجلاس وزرای خارجه هر ۲ سال یک بار برگزار می‌شود.

علی نصیری؛ کارشناس صدای جامعه در حوزه آسیا