بهشتی‌پور: ناتو طراح حمله اوکراین به روسیه بود/ مسکو انتظار دیگری از کی‌یف داشت
مهسا مژدهی: دو هفته قبل کمتر کسی فکرش را می‌کرد ارتش اوکراین ناگهان به داخل خاک روسیه شبیخون بزند و بتواند بخش‌هایی از منطقه کورسک را تصرف کند. اما نه تنها ارتش به کورسک رسید بلکه شهر سودژا را به تصرف کامل خود در آورد. روسها معتقدند تسلیحات آمریکایی و حمایت بی‌چون و چرای ایالات متحده و اروپا باعث شده تا اوکراین بتواند ناگهان چنین قدمی را بردارد. مسکو در زمان آغاز جنگ با اوکراین تصور می‌کرد در کمتر از یک‌ماه بتواند کار اوکراین را یک‌سره کند. اما نه تنها این اتفاق رخ نداد بلکه دو سال و نیم بعد، برای اولین‌بار پس از جنگ‌جهانی دوم بخشی از خاک روسیه مورد هجوم قرار گرفت و به تصرف دشمن در آمد.
بسته‌های تسلیحاتی و مالی دشمنان مسکو، باعث شده تا اوکراین قدمی غیرمنتظره و عجیب در قبال روسیه بردارد. تا همین حالا جنگ میان دو کشور میلیاردها دلار هزینه برداشته و میلیون‌ها نفر را از اوکراین آواره کرده است. از طرف دیگر سربازان روسیه هم که تجربه چنین وضعیتی را پس از جنگ در افغانستان نداشتند، در موقعیت دشواری قرار گرفته‌اند.
یوری اوشاکوف، دستیار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز دوشنبه ۱۹ اوت گفت که مسکو در حال حاضر با توجه به حملات اوکراین به منطقه کورسک روسیه، گفتگویی برای صلح با کی‌یف نخواهد داشت. این درحالیست که برخی از ناظران معتقدند حمله اوکراین و فشار به مسکو می‌تواند باعث شود تا پوتین نسبت به پایان جنگ و اقدام به گفتگو با اوکراینی‌ها قدمی بردارد. روسیه فعلا اقدام به حملات لفظی علیه اوکراین کرده و از سوی دیگر انگشت اتهام را به سمت واشنگتن گرفته است. با همه اینها اقدام به تحلیه غیرنظامیان در برخی از مناطق تحت تصرف این انتظار را به وجود آورده که ارتش روسیه به زودی برای باز پس گرفتن خاک خود از اوکراینی‌ها عملیات شدیدی را در پیش بگیرد.
در خبرآنلاین با حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌المللی در مورد تهاجم اوکراین به خاک روسیه به گفتگو نشسته‌ایم:
حمله اوکراین به خاک روسیه و تصرف بخش‌هایی از این کشور را می‌توان فصل تازه‌ای از بین مسکو و کی‌یف دانست. آیا این اتفاقات همانطور که روسها مدعی هستند؛ در نتیجه ارسال سلاح‌های امریکایی است یا ارتش روسیه دچار خستگی شده و اوکراینی‌ها هم از این وضعیت به نفع خود استفاده کرده‌اند؟
این منطقه عملیاتی را اوکراینی‌ها حدس می‌زنم که با مشورت ناتو طوری انتخاب کرده‌اند که روسیه پیش بینی آن را نکرده بود. روسیه انتظار داشت که اوکراین برای آزادسازی مناطق اشغال شده خود در منطقه دونباس اقدام کنند. ولی برخلاف پیش بینی‌های مسکو؛ اکراینی‌ها منطقه کورسک را انتخاب کرده‌اند و مستقیم داخل خاک روسیه رفته‌اند. این حرکت برای ارتش اوکراین روحیه بخش بوده است و هم روحیه ارتش روسیه را تضعیف کرده است. اینکه آیا سلاح‌های پیشرفته‌ای که اخیرا در اختیار اوکراین گذاشته‌اند و دوره‌های آموزشی موثر واقع شده را نمی‌توان دقیق گفت و نمی‌شود قضاوت کرد. اما تاثیر کلی این بوده که اوکراینی‌های توانسته‌اند در خاک روسیه نزدیک به ۴۰ کیلومتر پیشروی کرده و از روسها تعدادی اسیر بگیرند. بعد از جنگ جهانی دوم این اولین‌بار است که روسیه در داخل خاک خودش اسیر داده است. بقیه در خاک اوکراین بوده‌اند.
ارتش روسیه برای پشتیبانی کردن از نیروهایش باید بخشی از نیروهای خود را از مناطق اشغالی خارج کرده و یا نیروهای جدیدی گسیل کند که در هر دو بخش فشار بیشتری بر روی ارتش روسیه خواهد آمد. به‌نظر می‌رسد اوکراینی‌ها تصمیم گرفته‌اند به جای اینکه دنبال آزادسازی مناطق اشغالی خود بروند، در داخل خاک روسیه نفوذ کنند و از پشت؛ یعنی شمال شرق وارد شده‌اند و اگر پیشروی کنند می‌توانند به سمت جنوب بیایند. البته این خیلی دشوار است. ولی همینقدر که توانسته‌اند در منطقه‌ای از روسیه موقعیت خود را تثبیت کنند حکایت از این دارد که عملیات جدی است که ظرف دو هفته گذشته هم خسارت قابل توجهی به روسیه وارد کرده و البته خودشان هم خسارت دیده‌اند. اما حالا باید دید که اوکراینی‌ها می‌توانند این مناطق را نگه دارند یا نه. اگر آنها بتوانند مناطقی را که به‌دست گرفته‌اند را حفظ کنند می‌تواند فشار مضاعفی بر روسیه ایجاد کند.
بسیاری از اتفاقات اخیر به عنوان تحقیر روسیه و رئیس‌جمهور آن یاد می‌کنند. روسیه دهه‌هاست که تجربه چنین اتفاقی را ندارد و در حقیقت آخرین باری که خاکش به تصرف کشوری بیگانه در آمده مربوط به دوره جنگ جهانی دوم و پیشروی آلمان نازی در خاک روس‌هاست. اما آیا این حملات می‌تواند با قرار دادن پوتین در موضع ضعف؛ منجر اتفاقاتی چون پایان جنگ شود یا نوعی از موازنه قدرت را ایجاد کند؟
بعید می‌دانم. تعابیری که از تحقیر روسیه خبر می‌دهند رسانه‌ای و تبلیغاتی است. موضع اوکراین و روسیه خیلی متفاوت است. اوکراین از کشور خود دفاع می‌کند و انگیزه قوی برای آزادسازی مناطق اشغالی خود دارد. درحالیکه روسیه هر چند این اتفاق را عملیات ویژه می‌داند اما در عمل در جنگی است که هزینه‌های هنگفتی را به کشور وارد کرده و توضیح جنگ برای افکار عمومی روسیه خیلی دشوار است. هزینه‌ها و کشته‌های جنگ روسیه و اوکراین مدام بیشتر می‌شود. افکار عمومی در روسیه اگر چه مخالفت خود را مستقیم بیان نمی‌کند اما شخص پوتین باید جوابگوی وضعیت و هزینه‌ها باشد. اما اینکه بتوانند این بحران به‌وجود آمده را مدیریت کنند یا نه؟ نمی‌دانم که آیا روسها می‌توانند شرایط را برگردانند یا نه. روحیه جنگیدن در داخل روسیه خیلی متفاوت از جنگیدن از داخل اوکراین است. ارتش روسیه برای آزادکردن مناطقی که از سوی اوکراین اشغال شده؛ خیلی بیشتر از دو سال گذشته انگیزه خواهند داشت. برای روسها هم وضعیت الان دیگر متفاوت شده چون در حال جنگیدن در سرزمین خود هستند.
آیا می‌توان گفت آن جنگ میهنی که روسها بر سر آن در زمان جنگ جهانی دوم با یکدیگر متحد شده بودند، یکبار دیگر در مورد اوکراین درحال تکرار شدن است؟
اصولا روسیه تصور می‌کرد ظرف یک هفته الی یک ماه کی‌یف را بگیرد و دولت زلنسکی را سرنگون کند. اما عملا الان بیش از دو سال گذشته و نتوانسته کاری کند. بنابراین به جمع‌بندی رسید تا مناطق شرق اوکراین را در کنترل نگه دارد تا از نظر زمینی به شبه‌جزیره کریمه دسترسی داشته باشد. بنابراین، روسیه دنبال این است که موقعیت خود در کریمه و چهار استان را تثبیت کرده و دولت اوکراین را پای مذاکره بکشاند تا بپذیرد که این چهار منطقه جدا شده هستند. اما دولت اوکراین تاکنون چنین چیزی را نپذیرفته است. باید ببینیم افکار عمومی در روسیه چه زمانی واکنش نشان می‌دهد و آنها هستند که می‌توانند معادلات جنگ را تغییر بدهند و به این جمع‌بندی برسند که این جنگ بی‌فایده است و فقط به نفع آمریکایی‌هاست. اکنون هم امنیت روسیه کمتر شده و هم اوکراین دچار مشکلات جدی به‌خاطر جنگ است. حداقل شش میلیون جمعیت از چهل و خرده‌ای میلیون نفر از جمعیت اوکراین اواره شده‌اند و به کشورهای دیگر رفته‌اند و حود ۱۰ میلیون نفر داخل اوکراین جابه‌جا شده‌اند. روسیه میلیاردها دلار هزینه کرده و فرار سرمایه را تجربه کرده و مجبور به ارزان فروشی نفت به‌خاطر شرایط تحریمی شده. این جنگ به‌نفع هیچ‌کس نیست و باید هر چه زودتر پایان پیدا کند. خود روسها و اوکراینی‌ها هم این مساله را می‌دانند.
اهمیت مناطقی که اوکراین آنها را تصرف کرده چقدر است؟ از نظر ژئوپلتیکی چه اهمیتی برای روسیه دارند و اینکه آیا اوکراین توان نگهداری این مناطق را دارد یا این وضعیت حالتی نمادین پیدا خواهد کرد؟
به نظر می‌رسد که این اقدام بیشتر جنبه نمادین و نوعی ابراز قدرت و روحیه‌دادن به ارتش اوکراین در جریان بود. اگر اوکراین بخواهد در خاک روسیه بماند هم انگیزه سربازها کم می‌شود و هم هزینه‌های پشتیبانی‌اش بسیار زیاد تمام می‌شود. همین حالا هم اوکراین برای دو سال جنگ هزینه‌های زیادی کرده است و بنابراین بعید است که اوکراینی‌ها در مناطقی که اشغال کرده‌اند مستقر شوند. اوکراینی‌ها خواسته‌اند از نظر نمادین ضربه‌ای بزنند و نشان دهند آماده ضربه زدن به دشمن حتی از طریق ورود به خاکش هستند.
منطقه کورسک در ۴۰ کیلومتری مرز مشترک بین اوکراین و روسیه است. در دوره‌ای تاریخی اوکراینی‌ها در این منطقه ادعای مرزی داشته‌اند. غیر از آن هم مهم این است که از منطقه‌ای وارد شوند که روسیه اصلا فکرش را نمی‌کرده است. کورسک از نظر ژئوپلتیکی منطقه حساسی نیست اما از نظر نمادین حرکتی بودی که روسها آمادگی آن را نداشتند. به ویژه اینکه در روزهای گذشته بخشی از جمعیت غیرنظامی از این منطقه خارج شده‌اند. انتقال جمعیت یعنی روسیه مساله را جدی گرفته و آماده است که وارد یک درگیری تمام‌عیار نظامی در منطقه با طرف اوکراینی باشد. من فکر می‌کنم موضوع برای هر دو طرف جنبه نمادین دارد.
تحلیل ما از واکنش احتمالی روسها چیست. باید انتظار تلافی شدید روسیه را داشته باشیم؟ همین حالا آنها پیشروی‌هایی را در شرق اوکراین داشته‌اند. اما مشخص نیست که پوتین توان این را دارد که در داخل اوکراین مناطق بیشتری را تصرف کند یا نه.
تجمع نیروهای نظامی روسها در شرق اوکراین است و آنها می‌خواهند ارتش دشمن را درگیر کنند تا موقعیت اوکراینی‌ها در کورسک تضعیف شود. این اقدام حساب شده است برای اینکه روسها در شرق اوکراین موقعیت قوی‌تری دارند و ارتش در چنین نقطه‌ای متمرکزتر عمل می‌کند و از نظر محلی هم روس‌تبارهای زیادی در شرق اوکراین زندگی می‌کنند که می‌توانند ارتش روسیه را پشتیبانی کنند. هدف این است که ارتش اوکراین را به جمع‌بندی برسانند که چون شرق کشور در خطر است؛ برای دفاع از خاک خود از منطقه‌ای که در روسیه تصرف کرده‌اند برگردند.
موقعیت پوتین و وزارت دفاع او که به تازگی هم تغییر کرده است، با توجه به اتفاقات اخیر در داخل روسیه به چه شکل خواهد بود؟
به‌هرحال پوتین در روسیه حاکم است و همه‌جوره کارش را پیش میبرد. وزیردفاع جدید یک فرد تکنوکرات و اقتصاددانی برجسته است. به‌نظر دیپلماسی دفاعی روسیه را به سمت فعالیت‌های اقتصادی برده است. یعنی پوتین به این نتیجه رسیده که برای مقابله با تحریم‌ها باید وزارت دفاع را تقویت کرده و به سمت دیپلماسی دفاعی متمرکز بر مسائل اقتصادی ببرد.
۳۱۱۳۱۲
منبع: خبر آنلاین
