عراق و مسئله خروج آمریکایی‌ها؛ السودانی راه الکاظمی را می‌رود؟
رسول سلیمی: تلاش برای خروج امریکا از عراق یکی از مهم‌ترین وعده‌های السودانی قبل از پذیرش پست نخست‌وزیری عراق بوده است. انتظار گروه‌های شیعه از السودانی برای تحقق این وعده از آنجا اهمیت دارد که دولت السودانی در درجة اول مورد حمایت هیئت هماهنگی شیعیان، از جمله برخی از بازیگرانی است که با دولت کاظمی در تقابل بودند. باتوجه‌به این‌که برخی از بزرگ‌ترین حامیان سودانی با گروه‌های مسلحی مرتبط هستند که نیروهای آمریکایی را هدف قرار داده‌اند، در ابتدا برخی انتظارات وجود داشت که دوران تصدی او در برابر حضور نظامی آمریکا در عراق سخت‌گیرانه‌تر باشد. اما ناظران سیاسی می‌گویند علی‌رغم مبانی متضاد حمایت سیاسی دو نخست‌وزیر، سودانی در تلاش برای ایجاد تعادل بین تهران، متحدان عراقی آن و واشنگتن بسیاری از سیاست‌های سلف خود را دنبال می‌کند.
شباهت و تفاوت السودانی و کاظمی
در برنامة دولت که هم‌زمان با روی کار آمدن سودانی در آبان ۱۴۰۱/ اکتبر ۲۰۲۲ منتشر شد، او به نقش نیروهای ائتلاف در حمایت از عراق در مبارزه با تروریسم اذعان کرد. این در حالی است که سیاست‌های او شباهت زیادی به سیاست‌های دولت کاظمی داشت. سودانی بارها از نیروهای آمریکایی در عراق به‌عنوان “نیروهای دوست” یاد کرده است. علاوه بر این، در سال ۱۴۰۱/ اوایل ۲۰۲۳ – تنها چند ماه پس از آغاز دورة نخست‌وزیری، امریکا را “دوست عراق و یک شریک استراتژیک” خواند.
اگرچه دولت کاظمی با واشنگتن در چندین دور مذاکرات دربارة نقش و مأموریت نیروهای آمریکایی در عراق تعامل داشت؛ اما همین رویکرد گفتگو-محور دولت قبلی عراق در دوره السودانی نیز ادامه یافته است اگرچه کاظمی دست‌کم در این زمینه موفق بود تا ایالات متحده را از حالت رزمی به یک مأموریت متمرکز بر آموزش تغییر دهد. در همی راستا نخست‌وزیر کنونی بر ادامة تعامل با ائتلاف به رهبری ایالات متحده در مورد موضع این کشور در عراق تأکید کرده است.
واشنگتن نیز در دوران نخست‌وزیری او دست‌کم تا قبل از جنگ غزه، از انجام هرگونه عملیات نظامی بزرگ در خاک عراق خودداری کرده است. در بحبوحة تشدید مجدد تنش، سودانی با فشار قابل‌توجهی از سوی نیروهای شیعه عراقی برای سخت‌تر کردن موضع خود در قبال حضور نیروهای آمریکایی مواجه است. این امر باعث تغییر لحن نخست‌وزیر شده است. وی در اواخر سال ۲۰۲۳ اظهار داشت: “دولت عراق به سمت پایان‌دادن به حضور نیروهای ائتلاف بین‌المللی حرکت می‌کند.”
نامه بایدن به دولت عراق درباره خروج امریکا از عراق
بااین‌حال، ناظران سیاسی می‌گویند السودانی تمایل به کاهش حضور نیروهای آمریکایی ندارد. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که برخی رسانه‌های آمریکایی نیز گزارش دادند سودانی به طور خصوصی به مقامات آمریکایی گفته می‌خواهد نیروهای آمریکایی بمانند.
به‌این‌ترتیب، به نظر می‌رسد سیاست و رویکرد کلی سودانی در قبال حضور ایالات متحده در عراق اساساً با رویکرد کاظمی تفاوتی ندارد. نخست‌وزیر فعلی در تلاش است تا تعادل سیاسی را در عراق حفظ کند. حفاظت از روابط خود با ایالات متحده و درعین‌حال حفظ روابط سازنده با کشورهای محور مقاومت در دستور کار است. اما ماجرا آنجا پیچیده می‌شود که پایگاه حمایت داخلی متفاوت او و مانور گسترده‌تر و مؤثرتر بین‌المللی و منطقه‌ای کاظمی، او را برجسته‌تر از السودانی بازنمایی می‌کرد.
این در حالی است که در جلسة ۴ بهمن/ ۲۴ ژانویه آلینا رومانوفسکی، سفیر ایالات متحده، حامل پیامی از سوی دولت جو بایدن بود که ظاهراً نه‌تنها دولت عراق، بلکه حامیان داخلی و منطقه‌ای این کشور نیز مخاطبش بودند. مقامات تا کنون از افشای جزئیات در مورد محتوای این نامه خودداری کرده‌اند. بااین‌حال، رسانه‌های عربی می‌گویند این مکاتبه حول سه نکتة کلیدی بوده است.
نخست، گفته می‌شود که نشانه‌ها از عدم مخالفت دولت بایدن با اعلام پایان مأموریت بین‌المللی برای مبارزه با گروه داعش حکایت دارند. این نکته ازآن‌رو حائز اهمیت است که چنین اقدامی، بازتعریف روابط استراتژیک بین بغداد و واشنگتن را در پی خواهد داشت.
دوم، در این نامه تأکید شده است خروج نظامی آمریکا از عراق به ماهیت چالش‌های نظامی و امنیتی پیش رو و توانایی بغداد برای مقابله با آن‌ها بستگی دارد. تعیین این موضوع با کمیسیون عالی نظامی مشترک ایالات متحده و عراق خواهد بود که ممکن است در مورد جدول زمانی احتمالی نیز بحث کنند.
نکتة آخر آن است که در نامة مذکور هشدار داده شده که در صورت ادامة حملات گروه‌های مسلح مورد حمایت محور مقاومت به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه، به هر طرفی که آمریکایی‌ها یا منافع آمریکا را هدف قرار دهد، “پاسخ” داده خواهد شد.
خروج امریکایی‌ها از عراق در پیوند با جنگ غزه
کارشناسان سیاسی معتقدند خروج کامل نیروهای آمریکایی از عراق در حال حاضر نه برای بغداد و نه برای واشنگتن یک گزینة واقع‌بینانه نیست. به‌این‌ترتیب، این حس کلی وجود دارد که دولت سودانی، همچون دولت‌های قبلی، درگیر مانورهای سیاسی برای منحرف‌کردن فشار از سوی شیعیان آن کشور است. این در حالی است که موضوع خروج آمریکا بازیگران کرد و سنی را نیز در موقعیت نامناسبی قرار می‌دهد. چرا که عدم حضور نیروهای خارجی در غرب و شمال عراق موجب خواهد شد آن مناطق در دسترس واحدهای بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) که تحت تسلط شیعیان هستند، قرار بگیرد.
دولت سودانی ازیک‌طرف نمی‌تواند از پوشش شیعی که از سوی هیئت هماهنگی شیعیان و گروه‌های مسلح ارائه شده دست بردارد. از سوی دیگر، نمی‌تواند وارد یک نزاع سیاسی با دولت آمریکا شود؛ به‌ویژه در این برهه که آتش‌بس در غزه هنوز محقق نشده است و احتمال هرگونه خصومت سیاسی با پیامدهای نظامی در منطقه بیش از هر زمان دیگری است؛ بنابراین خواه‌ناخواه سرنوشت جنگ غزه که پیامدهای آن به حملات علیه امریکایی‌ها در عراق و سوریه و دریای سرخ منجر شده، خروج امریکا از عراق را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.
به این معنا که استمرار حملات به امریکایی‌ها، انگیزه دولت عراق برای حفظ توازن سیاسی در این کشور را به پشتوانه امریکایی‌ها افزایش خواهد داد. از سوی دیگر هر دولتی در عراق بدون توجه به پیمان‌های امنیتی، تجاری و نظامی با امریکایی‌ها قادر به پیشبرد یک برنامه اجرایی برای خروج امریکا از عراق نیست.
بنابراین، گذشت زمان به ضرر حامیان خروج امریکا از عراق در جریان است. با برآمدن ترامپ در امریکا در سیاست‌های کلی امریکایی‌ها تجدیدنظر خواهد شد و معادلات فعلی بی‌اعتبار خواهند بود. ازاین‌رو تحلیل معادلات در عراق در پیوند با متغیرهای سیاسی و نه نظامی در خاورمیانه قابل‌تحلیل است.
311213
منبع: خبر آنلاین
