«فصل شیدایی» در هر شهر بومی‌سازی می‌شود
تهیه‌کننده «فصل شیدایی» گفت: ما سه فصل در این نمایش داریم: فصل انبیا که قصه های پیامبران است؛ فصل صدر اسلام که بعثت تا کربلا روایت می شود و بخش معاصر که انقلاب و دفاع مقدس و مدافعین حرم است. در فصل شیدایی به هر شهری که دعوت شویم این قسمت آخر را بومی سازی می‌کنیم.
نمایش میدانی «فصل شیدایی» تاکنون ۲۲ بار روی صحنه رفته و این‌بار نوبت به اجرا در شهر همدان رسیده است. این نمایش به کارگردانی سعید اسماعیلی و تهیه‌کنندگی علیرضا کوهفر محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که توسط موسسه مهنا تولید، طراحی و اجرا می شود.
به مناسبت اجرای جدید «فصل شیدایی» با تهیه کننده آن گفت‌و گو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
*دلیل و انگیزه اجرای نمایش میدانی فصل شیدایی در همدان چیست؟
استان‌ها به صورت دوره‌ای کنگره شهدا را به نوبت در سال برگزار می‌کنند و این یک روال ثابت است. همدان اولین بار در دهه ۸۰ این کنگره را برگزار کرد و این روزها دومین بار است که میزبان کنگره شهدا شده. به همین خاطر ما به دعوت ستاد کنگره به عنوان یک گروه هنری اینجا هستیم.
*چه تغییراتی در روایت فصل شیدایی در استان همدان رخ داده است؟
روال ما در نمایش فصل شیدایی بومی سازی بخش معاصر نمایشی متناسب با استان میزبان است. ما سه فصل در این نمایش داریم: فصل انبیا که قصه های پیامبران است؛ فصل صدر اسلام که بعثت تا کربلا روایت می شود و بخش معاصر که انقلاب و دفاع مقدس و مدافعین حرم است. در فصل شیدایی به هر شهری که دعوت شویم این قسمت آخر را بومی سازی می‌کنیم. اینجا هم قصه انقلاب و جنگ و قصه‌های مربوط به همدان روایت می شود؛ یعنی به رزمنده‌ها و شهدای همدان می پردازیم و نقش لشکر همدان در عملیات مرصاد را بازسازی می کنیم. در بخش انقلاب نمایش هم نقش مبارزین همدانی همچون آیت الله مدنی و اتفاقاتی که در زمان انقلاب در شهر همدان افتاده است را بررسی می کنیم. در تئاتر مرسوم است که یک گروه هرجایی که دعوت می‌شوند عینا یک نمایش را بدون تغییر اجرا می‌کنند؛ حتی گاهی به زبان اصلی به یک جامعه دیگر دعوت می‌شوند چون برای جامعه هنری اجرا می شود، کاتالوگ‌های پخش می شود که ترجمه شده است؛ اما ما در فصل شیدایی خود را ملزم دانسته ایم که وقتی به یک شهر یا کشور دیگر (عراق و سوریه هم اجرا داشته ایم) می رویم به لحاظ زبان و داستانی روایتی بومی داشته باشیم. مثلا در عراق اجرای ما عربی بود و یا در استان‌ها از لهجه‌های استانی استفاده شد و این بومی سازی برای برای مردم منطقه هم جذاب است چراکه این فضا را می رساند که گویی این گروه هنری برای ما اختصاصی اجرا می کنند.
*برای طراحی فصل شیدایی از چه کتب یا منابعی استفاده می‌شود؟
رسالت بوذری که به اتفاق علی اسماعیلی نویسنده کار هستند هر قسمت را از یک جایی برمی دارند و ممکن است قصه کربلا از یک مدخلی برداشته شده باشد و قصه حضرت نوح از مدخلی دیگر. حتما در طول این سالها کتاب‌ها و مدخل های مختلفی مورد بهره برداری قرار گرفته‌اند و نمی شود یک یا دو منبع خاص را نام برد. برای همدان چیزی حدود ۶ کتاب از عملیات مرصاد و تاریخ جنگ و تاریخ شفاهی همدان خوانده شده تا این قصه استخراج شود که لیست بلندی است.
*تا چه اندازه به نوآوری در مضمون و تازه بودن فصل شیدایی فکر می کنید؟علاوه بر بومی سازی، در طول ۱۵ سال گذشته قصه‌هایی را تغییر داده‌ایم و این گونه نبوده است که یک قصه را به صورت ثابت روایت کنیم. مثلا بخش کربلا تاکنون ۵ نسخه متفاوت داشته است. یا در بخش انبیا تغییرات زیادی ایجاد شده؛ چنانچه در برخی اجراها داستان حضرت مسیح (ع) وجود داشته و در بخشی دیگر حضرت موسی (ع).در نتیجه دائما این قصه رنگ و روی تازه گرفته است. در تصاویر پس زمینه و در موشن های وسط کار (چون بعد تصویر داریم) دائما به روز عمل می کنیم. این مساله برای ما مهم است و تلاش می کنیم در همه موارد از فرم و محتوا به روز باشیم.
*برای طراحی این کار الگوی و نمونه خارجی هم داشته اید؟می توانیم ادعا کنم که این ژانر و گونه نمایش نمونه ای خارج از کشور ندارد. خارج از کشور کارهای بزرگتر از ما انجام می شود اما آنها قصه محور نیستند یعنی کارناوال های بزرگ شادی دارند و افتتاحیه و اختتامیه های وسیع و بزرگی اجرا می کنند ولی تئاتر و نمایشی با این پروداکشن و سبک و سیاق اجرایی گونه ای است که ما در ایران با آقای بهزادپور و شب آفتابی تجربه کردیم و پس از آن در ستاره صبح و آوای نور و امروز در فصل شیدایی آن را ادامه دادیم.به شخصه پروداکشن قصه محور میدانی با این سبک را در دنیا سراغ ندارم البته اتفاقات و ایده‌های بزرگی که خارج از کشور دارند را رصد می کنیم و در شرق به نوعی رویدادها و جشن هایی برگزار می شود که تکنیک های روز دنیا را دارند. همکاران ما تئاترهای روز دنیا را رصد می کنند و وقتی می بینیم در نمایشی از تکنیکی خاص استفاده شده آن را بومی سازی می کنیم و به کار خودمان می‌آوریم. کنسرت-نمایش ها، رویدادها و حتی افتتاحیه المپیک می تواند نمونه هایی باشند که در کارمان از آنها استفاده کنیم.
*هدف شما از اجرای مستمر نمایش فصل شیدایی چیست؟
هدف از اجرای یک نمایش بزرگ وجهی هنری است و می‌خواهیم یک اثر فاخر هنری برای مردم باشیم حتی اگر صرف یک اوقات فراغت خوب برای مردم باشیم کفایت می کند؛ آن هم در زمانی که شاید وضعیت اجتماعی و اقتصادی مطلوب نباشد و مردم از این بابت حالشان خوب نباشد. فصل شیدایی اثری در میدان است که حواس ۵گانه مخاطب را جلب می کند. هر یک از ۱۰ اپیزود نمایش هدفی خاص را دنبال می کند و از مسائل مختلف اعتقادی و اخلاقی حرف می زند. مثلا در قصه حضرت آدم توسل به ۵تن نشان می شود و ابهامی که وهابیت در مورد توسل به اهل بیت مطرح می کنند را با ارجاع به آیات و روایت را شفاف سازی می کنیم. در هر آیتم دو یا سه هدف محتوایی مد نظر است اما اگر بخواهم به صورت کلی بگویم تشخیص جبهه حق و باطل از ابتدای خلقت و از انبیا تا کنون هدف اصلی است.
*بازیگران نمایش چطور انتخاب می شوند؟در هر شهری که می رویم از جوانان آن شهر استفاده می کنیم که بیشتر سربازان وظیفه هستند؛ در همدان هم اینگونه است و ستاد کنگره شهدا سربازان عزیز را در اختیار نمایش گذاشته است که از ۱۵۰ هنرور ۱۰۰ نفر سرباز هستند و ۵۰ نفر نیروی داوطلب.
*چقدر زمان برای تمرین صرف می شود؟برخلاف تئاتر که تمرین طولانی دارد ما با دوهفته صرف وقت به اجرا می رسیم. چون نمایش پلی بک است و فرم و اجراهای آن شخصیت محور نیست. برخی بازیگران نمایش ثابت و مسلط هستند و هنروران هم نیازی به تمرین طولانی ندارند.
*انگیزه همکاری مستمر با رسالت بوذری چیست؟رسالت بوذری از ابتدا همراه این نمایش بوده است؛ ایشان در تیم اولیه طراحی نمایش از جوانی حضور داشتند (موضوع مربوط به ۱۵ سال پیش است) با هم جلو آمدیم و انتخاب امروز نیستند. ایشان محقق، نویسنده و فردی باسواد در حوزه تاریخ و تاریخ اسلام است که اطلاعات و قلم خوبی به عنوان یک نویسنده دارد. رسالت بوذری دارای اجرا و بیان خوبی است، مجری محبوب تلویزیون است، به زبان عربی تسلط دارد و آیات و روایت را به درستی ادا می کند.
*تا این جا استقبال از نمایش در استان همدان چگونه بوده است؟محل اجرای نمایش گنجایش بالایی دارد و بیش از ۵ هزار نفر را می تواند پذیرش کند؛ معمولا شب اول و دوم، دو سوم سالن پر می شود اما در استان همدان با سالن کاملا پر اجرا را شروع کردیم و ۵ هزار نفر مخاطب داشتیم و سایت نماتیکت بلافاصله پس از باز شدن پر می شود.
*آیا دو هفته برای اجرا در همدان کافی است؟زمین اجرا (محوطه نمایشگاه بین المللی همدان) آنقدر بزرگ است که تعداد زیادی را می توانیم میزبانی کنیم؛ ضمن این که این گونه نمایش هزینه های جاری خودش را دارد و هرشب اجرت پرهزینه است. در نتیجه وقتی که محل اجرا می تواند ۵۰۰۰ نقر را در هر شب میزبانی کند دو هفته زمان کمی نیست.
*فکر می کنید اجرا تمدید شود؟تمدید یک نمایش بستگی زیادی به میزان استقبال و نیاز استان دارد و چون انتهای کار ما نزدیک اربعین است خودمان هم تمایلی نداریم که این ایام اجرا باشد اما باید دید چه می شود.
*شهر بعدی که نمایش را اجرا خواهید کرد، کجاست؟هنوز برنامه ای برای داخل نداریم مگر این که دعوت بشویم و برنامه ریزی کنیم. اما برای خارج از ایران برنامه داریم و قرار است در عراق و شهر موصل بعد از اربعین و در مهرماه اجرا برویم.
*چرا غالب نمایش‌های میدانی در تهران اجرا می شود؟در بوستان ولایت تهران یک سالن دائمی برای نمایش های میدانی دائر شده است که مخصوص این گونه نمایشی است و اجراهای مختلفی در آن جا اجرا می شود که کار موسسه ققنوس است. تا وقتی که این سالن دائمی دائر نشده بود در تهران هم ۳ یا ۴ سال یکبار نمایش داشتیم. دوستان زیرساخت‌های لازم را ایجاد کرده اند و این سالن دائمی محلی برای برگزاری نمایش‌ها شده است و شهرهای دیگر هم ممکن است الگو بگیرند و چنین کاری را انجام دهند.
منبع: ایسنا
