افزایش حدود ۲ برابری ذخایر «خون» در کشور/انتقاد از معطلی ۹ ساله ساخت «پالایشگاه خون»

مدیرعامل سازمان انتقال خون ضمن اعلام افزایش حدود دوبرابری ذخایر خونی در کشور، در عین حال از زمان‌بر شدن ساخت پالایشگاه خون توسط بخش خصوصی انتقاد کرد و گفت: متاسفانه بعد از حدود ۹ سال هنوز پالایشگاهی ساخته نشده و باید در این زمینه مطالبه‌گری شود.
دکتر مصطفی جمالی _ مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران در نشستی خبری درباره شاخص‌های اهدای خون در کشور، گفت: اهدای خون کمی بیش از ۹ درصد افزایش یافته و ذخایر خون و فرآوده کمی بیش از ۲ برابر افزایش یافته است و به حدود ۸ روز رسیده است؛ اما آنچه مهم است بحث ذخایر خون و فرآورده بوده است که همیشه در این زمینه مشکل داشتیم؛ بویژه در استانی مانند سیستان و بلوچستان که همیشه در وضعیت قرمز بوده است اما الان دیگر هیچ بیماری در مورد خون و فرآورده مشکلی ندارد.
وی درباره تامین تجهیزات مورد نیاز نیز گفت: جلسات متعددی با شرکت‌های دانش‌بنیان داشته‌ایم. سانتریفیوژهای یخچال‌دار که یکی از دستگاهی اصلی ما است را پس از تایید کارایی از یک شرکت ایرانی تهیه کرده‌ایم. این دستگاه با نمونه خارجی یکسان بود. طی دو تا سه سال آینده احتمالا بسیاری از دستگاه‌های مورد نیاز را از داخل کشور تامین می‌کنیم.  
مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره اهدا و پالایش پلاسما نیز گفت: یکسری داروهای مهم از پلاسما تهیه می‌شود و پالایشگاه‌ها این داروها را از خون جدا می‌کنند. در دهه ۷۰ این تکنولوژی وجود داشت و خود سازمان این کار را انجام می‌داد، چند سالی وقفه افتاد و در سال ۱۳۹۳ پالایشگاه انتقال خون را به بخش خصوصی واگذار کردند. ۹ سال از این موضوع گذشت و اتفاقی نیفتاد؛ رسما اعلام می‌کنم  پالایشگاه شرکت پالایش و پژوهش خون اگر با ۱۵۰ هزار لیتر پلاسما و با تولید IVIG، فاکتور ۸، آلبومین و… بتواند کار کند، قابل قبول است؛ گرچه ۹ سال مملکت را معطل کردند. این روند موضوعات حقوقی دارد که در جریان است ولی اگر با ظرفیتی که ذکر کردم به تولید برسند من شخصا حمایت می‌کنم.
وی افزود: سالیان سال است که یکسری شرکت‌های خصوصی در زمینه پلاسما فرزیس فعال هستند و مبالغی هم به اهداکننده می‌پردازند، پلاسمایی هم ما در سازمان تولید می‌کنیم. تقریبا ۱۸۰ هزار لیتر پلاسما در سال توسط ما تولید می‌شود و طبق برنامه ریزی‌ها قصد داریم این میزان را تا پایان سال ۲۰ درصد افزایش دهیم. تلاش کردیم حتی روشی جدید احصا کنیم که بازهم این روند افزایشی شود. بخش خصوصی شاید حدود ۳۰۰ هزار لیتر توان داشته باشد اما شاید نیاز کشور بیش از یک‌میلیون لیتر باشد و ما می‌توانیم خیلی راحت به این عدد برسیم و به نظر بنده این عمل باید ۱۰۰ درصد داوطلبانه باشد، هرچند که مخالف فعالیت بخش خصوصی هم نیستیم اما باید مراقبت خوبی انجام شود که انگیزه مالی سبب اشتباه پاسخ دادن به سوالات نشود؛ چون پلاسما برای تولید دارو استفاده می‌شود باید مراقبت‌ها را افزایش دهیم.
جمالی در این باره ادامه داد: بخش خصوصی روزی آمد پلاسمای ما را گرفت و تبدیل به دارو کرد و سود کرد و متاسفانه برای ساخت پالایشگاه ظلم شد به مردم و بعد از چندین سال هنوز پالایشگاهی ساخته نشده و باید در این زمینه مطالبه‌گری شود. ما حاضر هستیم تعهد دهیم که می‌توانیم تلاش کنیم تا به یک میلیون لیتر اهدای پلاسما سالانه هم برسیم و بخش خصوصی هم بیاید پالایشگاه بسازد.
جمالی در خصوص وضعیت انتقال خون در برنامه هفتم توسعه، بیان کرد: در برنامه هفتم متاسفانه اسمی از سازمان انتقال خون برده نشده است ولی جلساتی گذاشتند با ما و پیشنهاد دادیم که روی  تست NAT، غربالگری آنتی بادی و تست NGS کار کنیم. یعنی در واقع خودمان برای خودمان تکلیف ایجاد کردیم که خدمتی که چندین سال است بر زمین مانده را انجام دهیم.
وی با اشاره به اینکه روند اهدای خون در بانوان از ابتدا کم بوده است، تصریح کرد: البته در زمان دفاع مقدس مشارکت خوبی داشتند اما اکنون میانگین مشارکت کمتر از پنج درصد است. انتظار نداریم مشارکت به یکباره به ۵۰ درصد برسد اما باید مشابه سایر کشورها به ۲۰ تا ۳۰ درصد برسد و در این راستا هم خیلی تلاش شده است اما این موضوع اکنون یک چالش است.
جمالی تاکید کرد: در مورد اهدای خون در جوانان هم معضلاتی وجود دارد که در طول سالیان گذشته این روند کمی کاهش داشت و باید کار فرهنگی در این زمینه انجام شود. الان بیشتر سنین ۳۵ سال و بالاتر خون اهدا می‌کنند، با توجه به پیر شدن جمعیت که نیاز به خون بیشتر می‌شود همین جوانان و خانم‌ها باید مشارکت خود را افزایش دهند که نیاز کشور در سالیان آتی هم راحت تامین شود.
وی با تاکید بر اینکه اهدای خون کار مقدسی است، اظهار کرد: خیلی‌ها نذر اهدای خون می‌کنند؛ بنابراین وظیفه ما تسهیل شرایط اهدای خون به وسیله گسترش مراکز است تا افراد برای اهدای خون مجبور به طی کردن مسافت‌های طولانی نباشند. برخی نقاط از فضاهای هلال احمر استقاده می‌کنیم و در برخی نقاط هم خیرین به کمک ما آمده‌اند. در زمینه پدافند غیر عامل هم باید دقت عمل داشته باشیم. به عنوان مثال در تهران همه خون و فرآورده‌های خونی در یک‌ محل متمرکز است و باید به فکر مرکز پشتیبان برای تهران باشیم که با کمک خیرین در پرند در حال راه‌اندازی چنین مرکزی هستیم. توسعه فضای فیزیکی باید در تمام کشور انجام شود.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با تاکید بر اهمیت حضور و کمک مردم، گفت: بر همین اساس معاونت اجتماعی را در سازمان تاسیس کردیم که تاکنون ۴۵۰ میلیارد تومان آورده در قالب همکاری بین بخشی یا کمک مالی خیرین داشته است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون تاکید کرد: یک اهدا کننده مستمر خون می‌تواند جان نزدیک به ۵۰۰ نفر دیگر را نجات دهد؛ آیا کاری از این با ارزش‌تر وجود دارد؟ این افراد سرداران گمنام سلامت هستند و مثلا باید در فرودگاه از بخش ویژه رفت‌وآمد کنند و یا کارتی مشابه کارت منزلت داشته باشند؛ چرا کسی که بیش از ۲۰۰ بار اهدای خون کرده است به عنوان چهره ماندگار شناخته نمی‌شود؟. ما در حیطه فرهنگسازی در زمینه اهدای خون ضعیف عمل کردیم و باید از این به بعد این روند تقویت شود.
وی درباره سرنوشت پلاسماهای ایرانی افزود: بیشتر پلاسمایی که ما تولید می‌کنیم به شرکتی به نام “درمان آرا” می‌رود که به دارو تبدیل می‌شود و به قیمت کمتر در بازار عرضه می‌شود و همین سبب صرفه‌جویی ارزی می‌شود. شرکت درمان آرا قرار بود ۱۵ سال قبل پالایشگاه بسازد که ای کاش ساخته بود. سال گذشته شنیدیم که در نزدیکی شهر فومن زمینی برای ساخت پالایشگاه خریداری کردند اما این روند باید رصد شود که ببینیم وظیفه ۱۵ ساله که مغفول مانده بود چگونه انجام می‌شود. آن زمان واگذاری پالایشگاه به بخش خصوصی بر عهده وزارت بهداشت وقت بود و ما نقشی در واگذاری نداشتیم.
جمالی با اشاره به اینکه سال گذشته ۲ میلیون و ۲۲۰ هزار اهدای خون در کشور انجام شده است، گفت: اگر مصاحبه پزشکی قوی و غربالگری مناسبی نداشته باشیم بروز بیماری‌ها دور از انتظار نیست؛ ولی وقتی آزمایشات و رصد بعد از تزریق خون انجام می‌شود ما می‌دانیم که به وظیفه خود عمل کرده‌ایم.
او درخصوص تفاهم نامه سازمان انتقال خون و سازمان اورژانس کشور مبنی بر تامین خون مصدومین اورژانس پیش بیمارستانی، اظهار کرد: آن لحظه‌ای که بالای سر مجروح می‌رسیم ممکن است با یک سِرم جان فرد نجات داده نشود و یک واحد تزریق خون جان او را نجات دهد؛ بنابراین این امر اهمیت بالایی دارد و معدود کشورهایی این کار را انجام می‌دهند که ما هم به دنبال اجرا و رونمایی از آن هستیم. نیاز به امکاناتی داریم که باید در آمبولانس‌ها وجود داشته باشد که نیاز به حمایت مالی دارد اما ما آمادگی داریم که خون مورد نیاز را در اختیار سازمان اورژانس قرار دهیم.
وی درباره بانک خون بند ناف نیز بیان کرد: بیمارستان‌های میلاد، ‌ نجمیه، بقیه‌الله و… این کار را انجام می‌دهند اما مشکل هزینه‌ها و تعداد کارکنان مطرح است درغیر این صورت می‌توان در کل بیمارستان‌های کشور این طرح را اجرا کرد. اکنون حدود ۴۰۰۰ واحد خون بند ناف ذخیره داریم که با تعداد سلول یک میلیارد جزو بالاترین استانداردهای دنیا است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون، ‌ تاکید کرد: بانک HLA آلمان بیش از ۱۳ میلیون داوطلب و در ترکیه حدود یک میلیون نفر تست انجام دادند ولی ما در این زمینه عقب‌تر هستیم. از سوی دیگر قیمت انجام این تست هم بالا است؛ در صورتی که اگر برای این تست ارز ۴۲۰۰ تومانی به ما بدهند حاضر هستیم سالی ۱۰۰ هزار تست به ظرفیت‌مان اضافه کنیم که به نجات جان چندصد نفر منجر می‌شود. اگر در بانک HLA به ذخیره یک میلیون برسیم مطمئنا نصف کسانی که ممکن است به واسطه نیاز به این بخش جان خود را از بدهند، نجات می‌یابند.
وی درباره روند تامین بودجه سازمان انتقال خون در سال ۱۴۰۲، توضیح داد: در لایحه بودجه برای ما ۶۰۰ میلیارد تومان درآمد و ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه درنظر گرفته شده بود یعنی اگر درآمد خود را تامین نکنیم باید درب سازمان را ببندیم که نسبت به این موضوع گله کردیم و چون خطر جدی بود برخلاف روال عادی موضوع را در مجلس دنبال کردیم و با حمایت مجلس شورای اسلامی حدود۳۰۰ میلیارد تومان از محل ارزش افزوده به بودجه ما اضافه شد. ان‌شاءالله اگر تا آخر امسال که قرار است ارز تجهیزات پزشکی همان ارز ترجیحی باشد، حمایت شویم و ارز مورد نیاز ما تامین شود، امسال قطعا می‌توانیم تعهدات خود را عملی کنیم. سال گذشته هیچ کمبودی در سازمان انتقال خون شاهد نبودیم و باید این موضوع دیده شود.
او در ادامه تاکید کرد: تمام این اقدامات نیز در شرایط تحریم اتفاق افتاده است. بیشتر پزشکان انتقال خون درآمد ماهانه حدود ۱۵ میلیون تومان دارند و آیا این رقم قابل قبول است؟ این درحالی است که یک پزشک انتقال خون در طول ۳۰ سال خدمت می‌تواند جان ۳۰۰ هزار نفر را نجات دهد. با این حال و علی‌رغم سختی‌ها مهاجرت پزشکان انتقال خون بسیار کم بوده است و این مشکل را نداشتیم.
جمالی با اشاره به اجلاس گروه ۵ که بین کشورهای ایران، افغانستان، ‌ عراق، تاجیکستان و سازمان بهداشت جهانی در زمینه اهدای خون برگزار شد، ‌ گفت: ما دستاوردهای خود را اعلام کردیم و اعلام آمادگی کردیم که میتوانیم در موضوع آموزش برای آنها اقدام کنیم که تاکنون نیز درخواست‌هایی داشته‌ایم. همین الان آموزش منطقه هم بر عهده ما است. به دنبال برگزاری یک کنگره بین‌المللی هم هستیم تا ظرفیت‌های خوبی ایجاد شود.
وی با بیان اینکه به تولید داروهای مشتق از پلاسما باید به شکل حاکمیتی نگاه شود،‌ گفت: اگر دارو به یک بیمار هموفیلی نرسد، جان او به خطر می‌افتد و اگر IVIG تامین نشود برخی بیماری‌ها درمان نمی‌شوند و حتی در مواردی از سقط جنین IVIG موثر است پس ما نمی‌توانیم خود را وابسته به کشورهای خارجی کنیم؛ بنابراین ساخت پالایشگاه خون یک موضوع حاکمیتی است و یک شرکت خصوصی نباید بتواند از زیر بار مسئولیت خود شانه خالی کند.
جمالی افزود: معمولا بیشترین اهدای خون روز عاشورا، تاسوعا و شب‌های قدر انجام می‌شود. ما در این مناسبت‌ها باید آماده افزایش حجم کار باشیم تا با تمام ظرفیت خود فعال باشیم. گاهی نیز مراجعه به حدی زیاد است که نگران می‌شویم که نتوانیم تاریخ ذخایر را حفظ کنیم. گاهی هم در فصل زمستان با کمبود شدید خون و فرآورده‌های خونی مواجه می‌شویم اما در عین حال در آن روزهای خاص با افزایش مراجعات مواجه می‌شویم.

منبع: ایسنا