تحقق یک ضرورت دیرینه/ بازی چندسر برد برای نفت

جمع‌آوری گازهای همراه؛ ضرورتی مهم در پروژه‌های بزرگ انرژی در منطقه و جهان که بنا به دلایل مختلف در سال‌های گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته و با عقب‌ماندگی خود، عدم‌النفع قابل توجهی به صنعت نفت کشور وارد می‌کرد، حالا از اولویت‌های وزارت نفت است و قرار است در سفر رییس‌جمهور به خوزستان، ‌ پروژه‌ای مهم در این زمینه افتتاح شود.
سفر دو روزه رییس‌جمهور به خوزستان که از امروز آغاز شده، هفتمین سفر رییس دولت سیزدهم به این استان استراتژیک است که اهمیت این استان را در برنامه‌های دولت مورد تاکید قرار می‌دهد.
رییس‌جمهور و هیات دولت درحالی امروز وارد خوزستان شده‌اند که این هفتمین سفر رییس‌جمهور به این استان و دومین سفر هیات دولت است و کثرت این سفر هم به دلیل اهمیت این استان برای رییس‌جمهور است. وزرا و معاونین ۱۵ وزارتخانه و ۶ تن از معاونین، رئیس جمهور  را در این سفر همراهی می‌کنند. آن‌طور که سخنگوی دولت، پیش از این سفر اعلام کرده بود، قرار است طرح‌های مختلفی در حوزه‌های عمرانی، نفت، گاز و بهداشت و درمان به بهره‌برداری برسد.
اطلاعاتی که به دست ایسنا رسیده، نشان می‌دهد در بخش نفت و گاز مجموعاً ۴۷ مصوبه در حوزه وزارت  نفت با ۷۲۸۲ میلیارد تومان اعتبار برای استان خوزستان مصوب شده است که از این میزان مبلغ ۱۰۷۰ میلیارد تومان پرداخت شده که با این رقم ۳۹۱ پروژه در سطح استان به بهره برداری رسیده و ۶۱۲ پروژه در دست اجرا قرار دارد.
تحقق یک ضرورت عقب‌مانده!
اما یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی که در سفر رییس‌جمهور به استان خوزستان میزبان رییس دولت خواهد بود، پروژه جمع‌آوری گازهای همراه است که در سال‌های گذشته، ‌ آن‌طور که باید مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
در بیشتر فرآیندهای شیمیایی مانند پالایشگاه‌های نفت و گاز و مجتمع‌های پتروشیمی، یکی از ابزارهای ایمنی و کنترل فشار، “شبکه رهاسازی گازها” است که درآخرین قسمت این شبکه، برج فلر قرار دارد. در این شبکه، گازهای اضافی پس از جمع‌آوری از واحدهای مختلف به سمت برج فلر فرستاده می‌شود تا سوخته شوند.
حجم زیادی از این گازها از ارزش سوختی بالایی برخوردارند و در بعضی موارد می‌توان از آنها به عنوان خوراک واحدهای مختلف نیز استفاده کرد. مشخص است که سوزاندن این گازها در برج فلر افزون بر ایجاد مشکلات زیست‌محیطی مثل آلودگی، دود، صدا و بوی نامطبوع، هدر دادن منابع اقتصادی است. لذا بررسی امکان بازیافت گازهای فلر در واحدهای صنعتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حال حاضر حجم زیادی گاز در روز «فلر» می‌شود. در عین حال به لحاظ عملیاتی نمی‌توان و نباید از سوختن تمامی گازهای فلر جلوگیری کرد. به این اعتبار، عملاً سوزاندن حدود ۴ تا ۵ میلیون متر مکعب گاز در روز در کل کشور به دلیل الزامات عملیاتی (مثلاً کنترل فشار فرآیندی در برخی واحدها و حسب شرایط خاص)، اجتناب‌ناپذیر است.
به هر صورت طرح‌های جلوگیری از سوزندان گازهای ارسالی به مشعل و جمع‌آوری گازهای همراه نفت همواره به‌عنوان دغدغه‌ای از سوی مسئولان و کارشناسان صنعت نفت مطرح شده و اکنون بار دیگر وزارت نفت موفق شده یکی از این طرح‌های بزرگ را به بهره‌برداری برساند.
برنامه‌ریزی‌ها بر آن است که در سال جاری روزانه ۱۸.۲ میلیون مترمکعب گاز فلر جمع‌آوری شود. این میزان در سال بعد روزانه ۱۷ میلیون مترمکعب اضافه خواهد شد و در سال ۱۴۰۴ نیز برابر ۷ میلیون مترمکعب در روز ازدیاد می‌یابد. در پایان افق ۱۴۰۴، باقی‌مانده این گازها نیز جمع‌آوری می‌شوند.
جزییات برنامه دولت برای جمع‌آوری گازهای همراه
اکنون اجرای هم‌زمان ۹ طرح NGL در مجموع با ظرفیت جمع‌آوری روزانه ۵.۱ میلیارد فوت مکعب گازهای همراه نفت در دستور کار بخش‌های مختلف عملیاتی وزارت نفت است. از جمله مهم‌ترین آنها باید به واحدهای جمع‌آوری و فرآورش گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ و ۳۱۰۰ به ترتیب در حوزه جنوب غرب و غرب کشور اشاره کرد. با اجرای این طرح‌ها تقریباً هرآنچه گاز فلر میادین نفتی خشکی قابل‌استحصال وجود داشته باشد، جمع‌آوری و به فرآورده‌های باارزش‌تر تبدیل خواهد شد.
در همین راستا پروژه ان جی ال ۳۱۰۰ در غرب کشور از سوی شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (وابسته به صندوق‌های بازنشستگی) در دست احداث است که تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید و هم‌اینک نیز فاز نخست طرح NGL ۳۲۰۰ با سرمایه‌گذاری ۱.۳ میلیارد برای جمع‌آوری ۶ میلیون مترمکعب گازهای مشعل میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون به مرحله‌ی بهره‌برداری رسیده است.
به طور کلی احداث و توسعه مجتمع‌های NGL افزون بر جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه، تأمین منافع ملی، حفظ و صیانت از محیط زیست، بازده اقتصادی بالایی برای سرمایه‌گذاران و درآمد مناسبی  به همراه خواهد داشت لذا سرعت‌بخشی به روند اجرای آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این رابطه دو پروژه به نام‌های ۳۱۰۰ ان. جی. ال و  ۳۲۰۰ ان. جی. ال تعریف شده است.
ان. جی. ال ۳۱۰۰ با هدف جمع‌آوری گازهای همراه میدان‌های غرب کشور (مناطق دهلران، چشمه خوش، پایدار، پایدار غرب، دالپری و نفت شهر) به ظرفیت ۲۷۰ میلیون فوت مکعب گاز در روز در دستور کار قرار دارد. این گازهای همراه، خوراک کارخانجات پتروشیمی مناطق اقتصادی ماهشهر، امیرکبیر، بوعلی و دهلران (به حجم حدود ۴۶ هزار بشکه در روز) را تامین می‌کند.
نگاهی به پروژه‌ی ان‌جی‌ال ۳۲۰۰
این پروژه به منظور جمع آوری ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز گازهای همراه میدان‌های غرب کارون (آزادگان، آزادگان شمالی، یادآوران، دارخوین، یاران شمالی و جنوبی، سهراب، سپهر، جفیر، سوسنگرد و بندکرخه) با حضور رئیس‌جمهور به بهره‌برداری می‌رسد.
کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ یکی از طرح‌های بزرگ صنعت نفت است که با اجرای آن، گازهای همراه به ظرفیت ۵۰۰ میلیون فوت مکعب جمع‌آوری و فرآورش می‌شود.
این کارخانه با طراحی در دو ردیف فرآورشی در سال ۱۳۹۰ به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا به‌عنوان پیمانکار اجرایی واگذار و تأمین مالی آن نیز به کنسرسیوم‌های قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و پتروشیمی بندر امام خمینی سپرده شد، اما با توجه به رویکرد جدید وزارت نفت مبنی بر واگذاری تأسیسات ان‌جی‌ال و روند کند عملیات اجرایی آن با پیشرفت حدود ۴۵ درصدی، این طرح به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس واگذار شد و حالا در آستانه‌ی بهره‌برداری است. حدود نیمی از تامین مالی طرح در یک سال  و نیم  گذشته انجام شده است.
برخی مشخصات این طرح:
کافرما: شرکت پالایش گاز یادآوران خلیج فارس (این شرکت به عنوان بهره‌بردار طرح هم محسوب می‌شود)
پیمانکار: شرکت تدبیر انرژی گستر ایرانیان
اعضای کنسرسیوم مالی: شرکت پتروشیمی بندر امام (تامین‌کننده‌ی تسهیلات مالی به میزان ۷۰درصد) و شرکت تدبیر گسترش انرژی ایرانیان (به عنوان تامین‌کننده‌ی تسهیلات مالی به میزان ۳۰درصد)
محل احداث طرح: حدوود ۶۰ کیلومتری جنوب شهرستان هویزه؛ جنوب حوزه‌ی نفتی جفیر و شمال حوزه‌ی نفتی یادآوران
ظرفیت کارخانه: در فاز اول مشتمل بر دریافت ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب در روز و در فاز دوم به میزان ۵۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز (هر متر مکعب ۳۵.۳۱ فوت‌مکعب است)
جزئیاتی از پروژه‌ی ان‌جی‌ال ۳۲۰۰
این پروژه در دو حیطه‌ی علمیاتی صنعت نفت و صنعت پتروشیمی قرار گرفته و لذا این دو بخش در کنار یکدیگر تلاش‌هایی برای به‌نتیجه‌رسیدن آن داشته‌اند.
در مقاطع قبلی تاخیراتی در اجرای فازهای دوم توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون وجود داشته و  میزان دقیق مقادیر و زمان تولید گازهای همراه با ظرفیت کامل کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ به طور دقیق پیش‌بینی‌ نشده بود. اما اکنون باعادی‌شدن روند توسعه، اجرای فاز نخست این کارخانه با ظرفیت ۲۵۰ میلیون فوت مکعب در روز در اولویت اجرا قرار گرفت. میزان پیشرفت پروژه در گام نهایی است.
اما اکنون با بهره‌برداری از طرح ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ افزون‌ بر پایان مشعل‌سوزی در فقط ۶ میدان نفتی غرب کارون (میدان‌های نفتی آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی، یاران جنوبی، یادآوران و دارخوین) روزانه ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب خوراک به مجتمع‌های پتروشیمی منطقه ماهشهر اختصاص خواهد یافت. از آنجا که تأمین خوراک پتروشیمی‌ها، ارزش افزوده چشمگیری ایجاد می‌کند، به همین خاطر با تولیدی شدن این طرح، امکان توسعه واحدهای مختلف پتروشیمی ممکن خواهد شد. . برآوردها حاکی است که با بهره‌برداری از این طرح ها تا پایان امسال ۵۰ درصد گازهای مشعل همراه نفت جمع‌آوری شود. با اجرای ردیف دوم این واحد نیز ظرفیت لازم برای جمع‌آوری همه گازهای همراه میدان‌های غرب کارون در شرایط توسعه‌ی کامل فراهم خواهد شد.
برخی مزایا و دستاوردها
طرح ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ از آن دسته طرح‌هایی است که دامنه‌ انتفاع ان به حیطه‌های گوناگونی در صنعت نفت (مشتمل بر شرکت ملی نفت، شرکت پتروشیمی و شرکت گاز) کشیده می‌شود. از جمله مزایا و اهداف اجرای این طرح نیز می‌توان به کاهش آلودگی زیست محیطی، راندمان بیشتر در تصفیه نفت و گاز (به‌واسطه‌ی افزایش واحدهای جداساز و شیرین‌سازی گاز ترش)، افزایش چشمگیر ظرفیت تولید کاندنسیت و گازهای سبک و تصفیه شده نظیر پروپان، بوتان، متان و …اشارهکرد.
به طور ویژه با اجرای این طرح، ظرفیت استحصال یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال اتان و ترکیبات سنگین‌تر از آن ایجاد خواهد شد که به‌عنوان خوراک پتروشیمی (عمدتاً در پتروشیمی بندر امام) استفاده می‌شود و در جبران کمبود خوراک کنونی و آینده این مجتمع مؤثر خواهد بود، از دیگر محصولات این مجتمع تولید روزانه ۳۴۰ میلیون فوت مکعب گاز شیرین برای مصرف نیروگاه غرب کارون و شبکه سراسری خواهد بود.
در حوزه‌ی صنعت گاز نیز می‌تواند کمک مناسبی به کاهش ناترازی انرژی در کشور باشد.   وزارت نفت در دولت سیزدهم از ابتدای روی کار آمدن همواره یکی از اهداف خود را جمع‌آوری گازهای مشعل و گازهای همراه نفت ذکر کرده بود. به طور کلی جمع‌آوری گازهای همراه با اجرای طرح‌های ان‌جی‌ال (۳۱۰۰ و ۳۲۰۰ ) در همین راستا محسوب می‌شود. اجرای این طرح‌ها می‌تواند به افزایش تولید گاز کشور کمک کند، به‌ویژه که ناترازی گاز در سال‌های اخیر مدیریت مصرف انرژی کشور را با دشواری‌هایی مواجه کرده است.
در پایان لازم به ذکر است که برای موفقیت بیشتر این طرح‌ها لازم است ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این زمینه کاهش یابد و قیمت‌گذاری محصولاتی که قرار است از گازهای مشعل جمع‌آوری‌شده، تولید شود به‌گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار را برای ورود به این حوزه ترغیب کند. چنین اتفاقی مستلزم ورود نهادهای سیاست‌گذار و تقنینی است.

منبع: ایرنا