«تهران» شهر شب است؟

در دوره مدیریت شهری گذشته، مسئله «زیست شبانه» در صحن شورای شهر تهران مطرح و تصویب شد؛ اما با شیوع پاندمی کرونا، اجرای این مصوبه به محاق رفت و از دستور کار مدیران شهری خارج شد، اما سال ۱۴۰۲ با همزمانی بهار طبیعت و ماه رمضان، دوباره اجرای زیست شبانه مطرح شد و با اجرای آن در ایام تعطیلات نوروزی و ماه رمضان و استقبال شهروندان، مدیران شهری اجرای آن را در رونق اقتصادی شهر تاثیرگذار دانسته و بر بررسی و مطالعه بیشتر برای اجرای آن تأکید کردند.
ایسنا، بهمن ماه سال ۹۷ ، شورای شهر تهران طی مصوبه ای شهرداری تهران را ملزم کرد که لایحه خود برای ۲۴ ساعته کردن شهر بزرگ تهران را به شورای شهر بیاورد، اعضای شورا معتقد بودند که پایتخت کشورمان تهران، مرجع و مرکز بسیاری از مشاغل و اتفاقات و شهری ۲۴ ساعته است و بر همین اساس شهرداری را ملزم کردند که لایحه ای تحت قالب «زیست شبانه» به شورای شهر بیاورد و در آن زمان بهاره آروین عضو هیات رئیسه شورای شهر پنجم نیز پیشنهاد کرد که شهرداری در یک برنامه کوتاه مدت به صورت پایلوت از ابتدای اردیبهشت ماه سال ۹۷ که مصادف با اعیاد شعبان بود در یک مهلت سه ماهه در برخی محورها از ساعت ۲۴ تا ۳ بامداد زیست شبانه را اجرایی کند تا نقاط ضعف و قوت آن مشخص شود.
محسن هاشمی رئیس پیشین شورای شهر تهران نیز درخصوص بررسی دوباره طرح «زیست شبانه» در شورا گفته بود: بر اساس مصوبات چند نقطه در شهر که دچار شب مردگی هستند و فضای مناسبی محسوب می شوند، انتخاب شدند و بیشتر اهداف فرهنگی در این موضوع پیگیری می شود. تا از این طریق کسانی که دیر می خوابند بتوانند از این فضاها استفاده کنند و عمده وقت خود را با خانواده بگذرانند تا به این ترتیب هم شب مردگی در این نقاط از بین برود و هم فضای اجتماعی شهر تثبیت و افزایش پیدا کند.
هاشمی در خصوص مخالفت هیات تطبیق فرمانداری تهران با این مصوبه در گذشته به دلیل مخالفت نیروی انتظامی برای عدم اجرای آن به دلیل عدم تامین منابع مالی نیز گفته بود که باید دید نقاط محدودی که انتخاب شدند از نظر هیات تطبیق و نیروی انتظامی چه مشکلی دارند تا آنها را رفع کنیم. 
بنابراین گزارش، شورا به شهرداری ابلاغ کرده بود که در مورد زیست شبانه اقداماتی مناسب انجام دهد؛ اما از همان زمان این لایحه مورد مخالفت هایی قرار گرفت و بعد از آن هم با شیوع پاندمی کرونا و نه ترددها، اجرای این مصوبه فراموش شد؛ بگونه ای که عیسی فرهادی فرماندار وقت تهران نیز در این مورد اعلام می کند که طرح شبانه در شرایط وجود کرونا و منع تردد از ساعت ۲۱ معنا ندارد.
فرماندار وقت تهران، درباره بررسی این طرح برای کل ایام سال و بعد از شرایط کرونا نیز اظهار کرده بود: تا شرایط کرونایی ادامه دارد با چنین طرحی مخالفت می کنیم. در حقیقت طرحی برای زیست شبانه بررسی و تصویب نخواهد شد و بعد از اتمام کرونا ارسال چنین طرحی از سوی شورا باید مراحل خود را طی کند.
با وجود تاکیدات مدیران شهری وقت بر اجرای طرح «زیست شبانه یا شهر بیدار»؛ اما به دلیل شدت گرفتن شیوع کرونا به فراموشی سپرده شد تا اینکه مجددا به تازگی و با تقارن ماه رمضان و تعطیلات نوروزی، مسئله «زیست شبانه» باز هم مطرح شد؛ بگونه ای که برخی کارشناسان معنقدند باتوجه به تجربه موفق کشورهای عربی در فعالیت شبانه بسیاری از مشاغل و همچنین شرایط اقتصادی، بهتر است که مسئله «زیست شبانه یا شهر بیدار» مورد توجه قرار گیرد.
مجتبی توانگر نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم توجه به «زیست شبانه» در ماه مبارک رمضان می‌گوید: «در ایام نوروز بسیاری از خدمات تفریحی و گردشگری می‌تواند تا سحر به ارائه خدمات بپردازند. چه اشکالی دارد موزه و سینما و باقی مراکز تفریحی و گردشگری تا سحر باز باشد که مردم با توجه به تعطیلات نوروز بتوانند بیشترین بهره برداری را از این ایام داشته باشند؟»
وی در ادامه می گوید: «بسیاری از کشورهای عربی و مسلمان نگاه ویژه‌ای به ماه رمضان دارند و تعطیلات گسترده ای برای آن درنظر گرفتند؛ به طوری که در این ایام با ماه رمضان مانند یک جشن برخورد می شود؛ این شرایط در کشور ما فراهم نبوده اما با توجه به تقارن ماه رمضان با تعطیلات نوروزی این تجربه می‌تواند در کشور ما هم تکرار شود و یکی از الزامات آن توجه به زیست شبانه در ماه مبارک رمضان است.»
به گفته وی، «بسیاری از خدمات تفریحی و گردشگری در ایام نوروز و تقارن آن با ماه رمضان می‌تواند تا سحر به ارائه خدمات بپردازند. چه اشکالی دارد موزه و سینما و باقی مراکز تفریحی و گردشگری تا سحر باز باشد که مردم با توجه به تعطیلات نوروز بتوانند بیشترین بهره برداری را از این ایام داشته باشند؟ این تمهیدات کار چندان سختی نیست و صرفا باید مسئولین در ستادهای نوروزی و دستگاه های فرهنگی نگاه جدی تری به این فرصت پیش آمده داشته باشند.»
همچنین حسین نظری معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران نیز به زیست شبانه در ماه رمضان اشاره و در گفت‌وگویی اعلام می کند: «برای زنده نگه داشتن فضاهای شهری در شب های ماه رمضان نورپردازی هایی که در شهر برای استقبال از بهار انجام می شود جمع آوری نشده و در ماه مبارک رمضان آن را تکمیل می کنیم که نمونه آن پارک ملت است که نورپردازی خوبی در آنجا انجام شده و مشابه آن در چند نقطه دیگر و همچنین نورپردازی هایی داریم که برای ماه رمضان آن را تکمیل و سعی می کنیم که در ماه رمضان از افطار و تا سحر شهر را زنده نگه داریم تا آنها که می خواهند از فضاهای شهری استفاده کنند در ماه رمضان نیز از این شرایط بهره بگیرند.»
وی درباره این که در مصوبه «زیست شبانه» ۵ پهنه برای بساط گستری در شب های تهران پیش بینی شده بود و آیا مدیریت شهری برای زنده نگه داشتن فضاهای شهری از ظرفیت بساط گستران هم استفاده می کند؟ می افزاید: «من تاکنون به چنین موردی برنخورده بودم و قابل بررسی برای انجام است؛ اما برای برخی تصمیم گیری ها به مشورت های همه جانبه نیاز داریم و به طور مثال در موضوع زیست شبانه ما نیاز به مشورت از سوی اهل فن و دانش داریم زیرا بدن انسان از نظر بیولوژیک باید از ۱۰شب تا ۲ بامداد خواب باشد تا سلامت انسان حفظ شود و باید چنین مواردی نیز مورد توجه قرار گیرد.»
از سویی دیگر  پرویزسروری نائب رییس شورای شهر تهران هم درباره ادامه «زیست شبانه» در تهران پس از پایان ماه رمضان می گوید: «واژه ها و لغاتی داریم که تا تعریف نشوند ممکن است برداشت های مختلفی از آنها صورت بگیرد. در ماه مبارک رمضان باتوجه به اینکه مصادف شده با سال نو و بهار، طبیعتاً نمی توانیم همانند سال های گذشته از زمان روز به خوبی استفاده کنیم و بر همین اساس در مدیریت شهری تلاش کردیم برنامه های مفرح و در عین حال معنوی که سازگاری با سال نو و ایام ماه رمضان داشته باشد ترتیب دهیم یعنی مفرح بودن و معنوی بودن شاخص‌های زیست شبانه است.»
سروری ادامه می دهد: «در حقیقت برای این ایام «زیست شبانه» متفاوت با تعاریفی است که از این موضوع در گذشته صورت گرفته است و تلاش شده مردم بتوانند بعد از افطار در کنار برنامه های معنوی که دارند با برنامه های شاد و مفرح نیز ایام سال نو را سپری کنند.»
وی در پاسخ به سوالی درباره ادامه بهره گیری از زیست شبانه پس از پایان ماه رمضان نیز می گوید: «بهره گیری از ساعات شب با این تعاریف مختص ماه مبارک رمضان است.»
بنابراین گزارش، با اینکه مدیران بر احیای «زیست شبانه در ماه رمضان» متمرکز شده اند اما نرجس سلیمانی عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگویی با ایسنا با اشاره به لزوم اجرای «زیست شبانه در تهران» می گوید: «به عنوان یک شهروند موافق زیست شبانه هستم و معتقدم موجب رونق شهر می شود و حتی در برخی شهرهای کشور به شکل سنتی زیست شبانه وجود دارد و زندگی و زنده بودن شهر را در ساعات شب هم می توان دید؛ البته مسائلی همچون امنیت شهر هم باید از سوی کسانی که مسئولیت دارند در ساعات شب با برنامه ریزی که صورت می گیرد تأمین شود.»
وی با تاکید بر اینکه تهران ظرفیت «زیست شبانه» را دارد می افزاید: «معتقدم چنین ظرفیتی را دارد و این قابلیت هم وجود دارد، ضمن اینکه فکر می کنم مردم هم استقبال می کنند به ویژه در ماه رمضان که روزه دارند و تمایل دارند ساعاتی از شب بیرون بمانند که تحقق این موضوع می تواند اتفاق بسیار خوبی باشد اما بی تردید من متولی مسائل امنیت و فضای امنیتی و موضوعات مربوط به تأمین امنیت نیستم و این موضوع باید توسط متولیان برنامه ریزی شود، ولی به عنوان یک شهروند اعتقاد دارم شهری که شب هم زنده باشد امنیت آن بیشتر است تا اینکه شب خلوت باشد و در طول روز در ترافیک و شلوغی زیاد فرو رفته باشد. بنابراین شهر می‌تواند توان حمل و نقل عمومی خود را توسعه دهد و به این ترتیب در ساعات شب هم امکان سرویس دهی فراهم شود.»
با اینکه سلیمانی معتقد است که تهران کشش سرویس دهی و اجرای طرح «زیست شبانه» را دارد؛ اما علیرضا نادعلی سخنگوی شورای شهر و نایب رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه «زیست شبانه» تابو نیست، به ایسنا تاکید می کند: «اجرای زیست شبانه به رعایت هنجارهای ایرانی و اسلامی بستگی دارد؛ اما حتما بایستی شرایط اجرای زیست شبانه فراهم شود از جمله امنیت آن که می بایست، نیروهای امنیتی و انتظامی شرایط را فراهم کنند و بررسی شود که آیا بودجه و نیروی انسانی لازم را دارند؟ و این مسئله را بررسی کنند و یا در حوزه بهداشتی باید نظارت ها تشدید شود و در کل می گویم که اساسا هر جایی که شرایط اجرای زیست شبانه وجود داشته باشد، آن را انجام می دهیم و این تابو نیست.»
نادعلی می افزاید: «زیست شبانه مثل زیست روزانه، باید در چارچوب خود و حفظ همه ضوابط اتفاق بیفتد، اولا به هر طریقی که بخواهیم انجام دهیم باید ضوابط قانونی، شرعی، عرفی و…. بمانند همه کارها باید لحاظ شود و از آنجایی که این زیست در شب است و نظارت بیشتر می طلبد، لازم است حضور نیروهای حافظ امنیت برای جلوگیری از اتفاقات از پیش تعیین نشده را در این محل ها داشته باشیم که طبعا باید ببینیم این افراد می توانند این کار در شب انجام دهند؟»
وی ادامه می دهد: «اینکه ما یک موضوعی را باز کنیم قبل از اینکه تمهیدات و مقدمات آن فراهم شده باشد، خودش می‌تواند لطمه ای به شهروندان وارد کند و باید شرایط کامل فراهم شود و ما در مجموعه مدیریت شهری در ایام ماه رمضان و ایام شادی و عیدانه، از شرایط شب استفاده کردیم و خانواده ها در مراسمات شبانه حاضر شدند و عمده مراسم های عیدانه شهرداری تهران در نوروزی که گذشت تا سحر ادامه داشت و این اتفاق مهمی در این زمینه بود.»
نادعلی در پاسخ به این سوال که به غیر از زمان های خاص همچون ماه رمضان آیا پیگیر اجرای مصوبه شورا در مورد «زیست شبانه» در مناطقی خاص از شهر آن هم به صورت پایلوت هستید؟ می گوید: «اگر شرایط و لوازم اجرای آن با همراهی سایر دستگاه ها، فراهم شود به نظر من آزمون کردن این موضوع ایرادی ندارد.»
وی در مورد پیشقدم شدن برای برگزاری جلسات مختلف برای اجرای «زیست شبانه» نیز می‌گوید: « در کنار این موضوع باید موضوعات دیگر هم پیگیری شود چراکه ما انقدر مسئله در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی داریم که اگر چنین قولی بدهم و اجرایی نکنم غیراخلاقی است؛ البته برای من مهم تر از زیست شبانه، مسئله ساماندهی معتادان است، چراکه ما در بخش شرقی میدان شوش اصلا نور نداریم و این نقطه بی دفاع شهری، زیبنده نیست و خرده فروشان و معتادان از سر شب کنار یکدیگر جمع می شوند و این در حالی است که ما کار عظیمی در مورد قرارگاه اجتماعی و جمع آوری معتادان انجام دادیم، اما متأسفانه به دلیل اغتشاشات بخش زیادی از کار  دچار لطمه شد و حالا که شهر به آرامش رسیده است، اولویت اول من ساماندهی وضعیت معتادان است.»

منبع: ایسنا