پیش‌بینی‌ اصغر فرهادی که در عمل خلافش اتفاق افتاد

۱۱ سال قبل در چنین روزهایی اصغر فرهادی برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را گرفت و برای اولین بار این جایزه را به فهرست افتخارات بین‌المللی سینمای ایران اضافه کرد؛ این کارگردان برگزیده اسکار که چند سال بعد نیز برای «فروشنده» اسکار گرفت، پیش‌بینی‌ خاصی برای «جدایی نادر از سیمین» داشت.
اصغر فرهادی در اوایل سال ۹۰ همزمان با اکران عمومی فیلم «جدایی نادر از سیمین » در ایران در گفت‌وگویی که با ایسنا داشت، به نکته قابل توجهی اشاره کرد که بازنشر آن قابل تامل است؛ او پیش بینی کرده بود که این فیلم، فیلمی نباشد که به اندازه فیلم‌های قبلی (درباره الی) بتواند، تماشاگر خارج از ایران را با خود همراه کند اما به گفته خودش در عمل خلاف این اتفاق افتاد.
اصغر فرهادی در بخشی از این مصاحبه درباره اینکه می‌گویند فیلم «جدایی …» ایرانی‌تر از سایر فیلم‌هایش است، گفته بود:« منظورم از اینکه این فیلم ایرانی‌تر از ساخته‌های قبلی‌ام است، این است که فیلم نسبت به فیلم‌های قبلی‌ام به شرایط محیطی و زمانی امروز ایران نزدیک‌تر است و جزییات بیشتری از شرایط حال حاضر جامعه‌ی ایرانی در آن دیده می‌شود.»
وی در پاسخ به اینکه چرا پس در میان تماشاگران خارجی مورد استقبال قرار گرفته و جایزه خرس طلای برلین را می‌گیرد،مطرح کرده بود: «اگر می‌گویم فیلمی ایرانی‌تر است، منظورم این نیست که هضم و فهمش برای غیر ایرانی‌ها غیر ممکن باشد. تا قبل از نمایش فیلم در برلین تصور می‌کردم که این فیلم فیلمی نیست که به اندازه‌ی فیلم‌های قبلی بتواند تماشاگر خارج از ایران را با خودش همراه کند، ولی در عمل خلاف این ثابت شد.»
فرهادی همچنین ترجیح‌اش این بود که “فیلم اول در ایران اکران شود چون به‌هر حال تماشاگر هم‌زبان و هم فرهنگ با فیلمساز ،دقیق‌تر وشفاف‌تر نظرش را می‌گوید و انرژی ماندگارتری هم می‌دهد.” و خاطرنشان می‌کرد: «هر چقدر هم که فیلمی در بیرون از کشور مادری، صاحب جایگاه و تماشاگر شود باز برای فیلم‌ساز واکنش و تاویلهای هم زبانهایش قابل استنادتر و مقیاس محکم‌تری خواهد بود.»
او درباره میزان استقبال تماشاگران هم گفته بود که “پیش‌بینی این میزان استقبال را نمی‌کرده است” و حدس می‌زده در اندازه «درباره الی» تماشاگر داشته باشد.” و خاطرنشان کرده بود: فروش از منظر من معنی‌اش بیش از آنکه اقتصادی باشد، تعداد تماشاگر است.

کارگردان برگزیده اسکار درباره‌ی اظهارنظرهای مطرح شده پیرامون فضای ناامیدکننده‌ی فیلم «جدایی نادر از سیمین» هم در این گفت‌وگو به ایسنا توضیح داده بود:« بله این روزها، بعضی در این بوق می‌دمند که این فیلم، فیلم ناامید کننده‌ ویاس‌آوری است.
اگر خوش‌بین باشم و نگویم این ادعا از سر تنگ‌نظری و حسادت است می‌گویم از سر نگاهی سطحی به فیلم است، فیلم ناامیدکننده فیلمی است که وقتی تماشاگر از سالن بیرون می‌آید، این قدر بی‌انگیزه و مایوس است که دلش نمی‌خواهد به فیلم فکر کند و آن را دوباره در ذهن مرور کند. در حالیکه وقتی تماشاگر این فیلم از سالن بیرون می‌آید، فیلم برایش ادامه دارد. در فکر است و سئوال کردن و بحث و جدل ادامه پیدا می‌کند. بااین شرایط چگونه می‌تواند فیلمی هم ناامیدی ویاس را ترویج کند و به موازات باعث این همه سئوال ،چالش و بحث و نظر هم بشود. سئوال مقدمه و کلید اندیشیدن است، نمی‌شود هم تماشاگر را مایوس و نا امید کرد هم به سمت اندیشیدن سوق داد. این یک تناقض است.
فیلم یاس‌آور انگیزه‌ای برای بازگشت دوباره به فیلم باقی نمی‌گذارد. حکمش را تحمیل می‌کندو امیدی به بهتر شدن نمی‌دهد. اما وقتی تماشاگر با پرسش سینما را ترک می‌کند.خودش مبدا امید است. بنابراین من این نگاه‌های معدودی را که مطرح می‌کنند فضای فیلم ناامیدکننده‌ست از سر صداقت نمی‌بینم. مروجان این اتهام خود در خلوتشان بهتر می‌دانند که چرا و از سر چه نیتی اینگونه می‌گویند. برای من دیگر این برخوردها قابل پیش بینی شده.اتفاقا به نسبت فیلمهای قبلی‌ام این بار دیرتر واکنش نشان دادند.»
فرهادی در پاسخ به این اظهار نظر که “فیلم ناامیدکننده نیست اما تلخ است،” هم توضیح داده بود: «دلایلش زیاد است و برخی از آنها ناگفتنی‌ست. تلخی و رنج میوه‌ی آگاهی‌ست، وقتی به موقعیتی آگاه می‌شوید که خود درون انید این آگاهی به جای آنکه شما را آرام کند، بیشتر شما را دچار رنج می‌کند، بنابراین آگاهی وشناختی که تماشاگر از این موقعیتها و شخصیتها پیدا می‌کند برایش رنج آور است.این محصول آگاهی‌ست.»
او همچنین تاکید کرده بود: «این داستان (جدایی نادر از سیمین) تلخ است چون صادق است. جعل نمی‌کند. شعار نمی‌دهد. وعده‌های تو خالی و بی‌پشتوانه امید بخش نمی‌دهد. اما عبوس نیست.سرد نیست. حتی رنگ فیلم هم به عمد رنگ گرمی ست با وجود اینکه می‌طلبید به دلیل تلخی داستان رنگ‌ها سرد و تیره باشند، برعکس با آقای کلاری تصمیم گرفتیم رنگ فیلم گرم باشد.بنابراین هیچ تلخی را به عنوان فیلمساز به فیلم تحمیل نکرده‌ام. وقتی تماشاگر به یک شناخت و آگاهی نسبت به آدم‌های فیلم که برایش بیگانه نیستند و شاید خودش را هم در میان انها پیدا می‌کند، می‌رسد احساس رنج می‌کند. مثل رنج اگاهی از بیماریمان.»

فیلم «جدایی نادر از سیمین» داستان زوجی است که در آستانه طلاق هستند و با ترک خانه توسط سیمین ، نادر زنی باردار را برای مراقبت از پدرش که مبتلا به آلزایمر است به خانه می آورد با این ورود اتفاقاتی رقم میخورد که سرنوشت دو خانواده را تحت شعاع قرار می دهد…در فیلم «جدایی نادر از سیمین»؛ پیمان معادی، لیلا حاتمی، ساره بیات و شهاب حسینی به ایفای نقش پرداختند و علی اصغر شهبازی، بابک کریمی، کیمیا حسینی و  مریلا زارعی و… هم از دیگر بازیگران فیلم هستند.
فیلم «جدایی نادر از سیمین» برنده جوایز بسیاری از جمله اسکار بهترین فیلم خارجی، گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی و خرس طلایی جشنواره برلین شده است.

منبع: ایسنا